D 90
[1] DUCO -cis -xi -ctum; inde ductor et hec ductrix et ductus -tus -tui et ductim adverbium, idest tractim, et ducto -tas, frequentativum verbum, unde Plautus in Captivis 'hic me ut libitum est ductavit dolis'; a quo aliud frequentativum ductito -as. [2] Item a duco hic et hec ductilis et hoc -le, unde ductiliter adverbium et ductileus -ei, idest dusillus, quod et docillus dicitur et clepsedra; [3] et hic et.hec dux -cis, quod designat dignitatem et offìcium: dicitur enim dux quia sit ductor exercitus; sed non statim quicumque principes vel duces etiam reges dici possunt. In bello autem melius est ducem nominari quam regem: nam hoc nomen exprimit in prelium ducentem. [4] Et hinc duculus -li et ducula -le diminutiva, et hic ducatus -tus -tui, idest eius dignitas vel eius terra; et ducatus idest ductus vel guida, [5] et duco -as idest ducere vel guidare vel nutrire, unde Iosephus in quarto, de Nazareis loquens, ait: 'isti dum capillos suos ducant corban, idest donum, offerunt Deo'; unde ducator et ducatus -tus -tui, idest nutritio vel ductus vel guida; et componitur educo -as, idest enutrire; et est duco -as cum omnibus suis compositis activum et corripit hanc sillabam du. [6] Dux componitur hic et hec redux -cis, quia redit, vel derivatur a reduco -cis; et hec tradux -cis, vel derivatur a traduco -cis, propago, quod pro originali peccato quod Adam commisit invenitur, quia ab ipso in posteros fuit translatum. [7] Item a duco -cis hic Dusius, idest demon, qui homines educit a sensu vel qui ducit eos ad mortem; et per compositionem hec Interduca -ce, idest Iuno que ideo sic dicitur quia intererat quando puelle maritabantur vel quia eas introducebat vel quia interim dum erant in itinere eas ducebat; [8] est enim pronuba, que etiam Domiduca dicebatur quia usque in domum puellas maritatas introducere credebatur, unde Martianus Capella 'Interducam Domiducamque Unxiamque mortales puelle debent nominare'. [9] Item a duco hec duca, idest formula. [10] Duco componitur adduco -cis, ad se ducere vel ad alium ducere; abduco -cis separare, absentare ab aliquo: adducitur quis ad rem inhonestam, producitur ad studium, deducitur ad honorem; [11] conduco -cis, idest simul ducere vel pretio ducere, unde in Evangelio (Vulg. Matth. 20, 7) 'quia nemo nos conduxit'; et secundum hoc est contrarium ad locare et dicitur in eius respectu: ille locat hospitium qui pretium accipit de eo, ille conducit qui pretium pro eo dat, ut 'scolares Bononie conducunt hospitia, burgenses locant ea'; locare tamen quandoque pro conducere accipiunt: 'audi servum quem, Flacce, locare velim'; item conducere idest guidare, unde dicitur 'iste est in conductu regis'. [12] Item circumduco -cis; deduco -cis, idest deorsum vel de uno loco ad alium ducere vel valde ducere, vel deducere est amicum abeuntem prosequi et comitari, quod vulgate quorundam redolet; [13] diduco -cis, idest in diversas partes ducere, dividere, separare vel extendere et subtiliare; [14] educo -cis, extra ducere; introduco -cis; [15] induco -cis illud idem quod introducete, unde hee indutie -arum, quasi inducta otia, vel componitur ab in et dies et otium, inde indutie quasi in dies otia, et sunt indutie partes federis, unde indutiarius -a -um et hic et hec indutialis et hoc -le, ut 'tempus indutiale' in quo habentur vel debent haberi indutie, et indutio -as, idest differre per indutias vel indutias facete et constituere; [16] perduco -cis, idest perfecte ducere vel inungere; [17] produco -cis, idest procul ducere et absentare et extendere et prolongare, vel in conspectu ducere vel in apertum et extra; [18] obduco -cis, idest tegere; reduco -cis, idest retro vel iterum ducere; [19] seduco -cis, idest seorsum ducere causa conciliandi, quod sepe fìt ad decipiendum, unde seducete ponitur pro decipere et separare; [20] subduco -cis, idem quod seducere, vel subtus ducere vel subtrahere, et est proprie subducere naves de aqua ad terram trahere, unde Virgilius (Aen. 1, 573) 'urbem quam statuo vestra est; subducite naves', sicut e contrario deducere est naves de terra ad aquam ducere vel trahere, unde idem Virgilius 'tum vero relieti incumbunt et littore celsas deducunt toto naves'; [21] traduco -cis, idest ultra ducere et abicitur n et s secundum predictam regulam, unde illud (Vulg.psalm. 135, 16) 'qui traduxit populum suum per desertum' et alibi 'et nolebat eam traducere', quia pregnans erat. [22] Duco et omnia eius composita activa sunt et faciunt preteritum in -xi et supinum in -ctum et producunt hanc sillabato du. Item nota quod duco causa differentie ad 'duce' ablativum corrumpit secundam personam singularem imperativi et facit due, quam corruptionem retinent omnia eius composita.
Colonna con sottomenu di navigazione
