S 283
[1] SPECIO -xi -ctum, considerare, sed non est in usu, et nunquam est dicendum spicio, sed spedo, quod probatur per derivata, scilicet species, specimen, speculum et cetera. Et a specio hec species, idest pulcritudo vel forma, secundum quod dicitur 'species Priami digna est imperio'. Item species dicitur propria forma, idest propria qualitas, que dignoscitur ex conventu accidentium et dispositione partium. [2] Item dicitur species rerum maneries, secundum quod dicitur 'huius speciei', idest huius maneriei, 'herba est in orto meo'; item species dicitur quoddam predicabile in dialectica; item species dicitur quoddam accidens partium orationis; dicitur etiam species occasio vel causa; [3] unde hec speciecula -e diminutivum, et specialis -le, specialiter, ad speciem pertinens vel speciem designans, vel singularis, proprius, unicus, et comparatur; unde hec specialitas; [4] item a species speciosus -a -um, formosus, pulcer, et comparatur, unde speciositas. [5] Species componitur specifico -as, segregare, dividere, separare, designare vel speciem facere, unde specificus -a -um, idest specialis vel divisivus vel faciens speciem. Item a spedo hoc specimen -nis, idest pulcritudo vel similitudo, signum, ymago, notitia vel experimentum. [6] Et hec specula -le, altus locus aptus ad circumspiciendum, unde speculor -aris, idest videre, inspicere, investigare, explorare, de alto inspicere, unde hoc specular vel speculare -ris, locus altus unde quis speculari potest, unde et fenestre et vehicula, de quibus speculamur, specularla dicuntur. [7] Et vide quod penultima in specular debet produci, licet Iuvenalis (1, 4, 21) corripiat ibi: 'que yehitur clauso latis specularibus antro', sed ad hoc potest dici quia ibi est obliquus huius nominis speculare, et non huius scilicet specular, vel potest dici quod regula data est a Prisciano de illis in -ar que superant sua primitiva, ut lupa lupanar, vel de illis quorum primitiva habent penultimam productam, et secundum hoc potest dici specular, penultima correpta; quidam vero primam solutionem volunt, ut semper dicatur specular penultima producta. [8] Et hinc vel a specula specularis -re, illustris vel ad speculam pertinens, vel habilis et aptus ad speculandum; item a speculor speculatorius -a -um, et speculativus -a -um; item a specio hoc speculum, quia ibi femina sui vultus speciem consideret, vel a splendeo, quia splendorem reddat. [9] Et hic specus -ci, et hec specus -ci, et hic specus -cus, et hec specus -cus, et hoc specus -coris, et hoc specum -ci, et hoc specu indeclinabile in singulari, omnia in eodem sensu; [10] et est specus fossa facta sub terra, qua prospici potest, que et antrum dicitur et speleum et spelunca: sed antrum et speleum grece, spelunca latine, scilicet locus concavus, rupes cavata, et vide quod a speleum derivatur spelunca; et vide quod specus -cus vel specu deberet facere ablativum et dativum plurales in -ibus, ut specibus, facit tamen frequentius in -ubus, scilicet specubus. [11] Item a specio hec spica -ce, quia de stipula prosilit et apparet, vel spica quasi sperica, quia rotunda est, et spica de maturis frugibus abusive dicitur: nam proprie spica est cum per culmi folliculum, idest extremum tumorem culmi, ariste adhuc tenues in modum spiculi apparent; unde et sagitte vel lancee breves dicuntur spicula a spicarum similitudine. [12] Et a spica hec spicula diminutivum, et spicosus -a -um, plenus et abundans spicis, et comparatur; unde hec spicositas, spicarum plenitudo et abundantia. Item a spica spicatus -a -um, spicam habens vel spicis ornatus, vel ex spicis compositus, sicut in Evangelio legitur unguentum spicatum quia de spicis aromatum fuit factum. [13] Et hoc spiculum, telum, sci-licet sagitta vel brevis lancea vel iaculum, quia ad instar spice acuitur; et inde spiculor -ris, idest iaculari vel spiculo occidere, unde spiculator, carnifex, quia portat spiculum ad occidendum. [14] Item a spica spico -as, idest spicas emittere vel habere vel colligere vel dare vel ad modum spice acuere vel fìndere. Et componitur conspico -as, spicas colligere, in quo sensu conspicor -aris invenitur deponens; [15] despico -as, et despicor -aris deponens, idest grana de spica excutere et extrahere, unde et sepe ponitur pro auferre et pro aperire; expicor -aris, et expico -as, idem quod despicare; [16] inspico -as, spicas emittere vel dare vel ad modum spicarum acuere vel findere, dividere, informare; Virgilius (georg. 1, 292) 'ferroque faces inspicat acuto'; respico -as, retro vel iterum spicare, subspico -as, latenter vel post vel subtus spicare. Spico et eius composita neutra sunt et producunt hanc sillabarti scilicet spi-. [17] Item a spica hec spina -e propter acuitatem, quod autem dicitur spina quasi pungendo sanguinem trahens, ethimologia est et non compositio; unde hec spinula diminutivum, et spinosus -a -um, et comparatur, unde hec spinositas -tis; item a spina hoc spinetum, locus ubi spine crescunt, et spineus -a -um, de spinis factus. [18] Et hoc spinter, indeclinabile, vel spinter -ris, idest fibula vel armilla; Plautus 'nisi michi dederis spinter et pallam, nunquam factum reperies'; et inde hoc spinterculum diminutivum. [19] Item a spina hec spinus -ni, arbor prunorum, quod quidam masculino genere protulerunt, unde hec spinax -cis, tabula phisicorum que et pinax dicitur, sicut superius diximus, in qua phisici fìguras faciunt in supposito pulvere. [20] Item a spina spino -as, spina pungere vel claudere, et conspino -as, et despino -as, spinas auferre vel extrahere, et exspino -as in eodem sensu, inspino -as, valde vel intus spinare, respino -as, iterum spinare vel spinas removere. Spino -as cum omnibus suis compositis activum est et producit hanc sillabam spi-. [21] Spina componitur exspinis -ne, idest extra spinas vel sine spinis, et spinifer -a -um, et hic et hec spinigena -e, idest de spinis genitus, et spinulentus -a -um, spinis plenus, et comparatur, unde hec spinulentia -e. [22] Item a specio specto -as frequentativum, unde spectamen, spectaculum, spectabilis -e, spectabiliter. [23] Specio componitur aspicio -is -xi -tum, ante vel ad aliquid prospicere, unde aspectus -tus, et aspecto -as; conspicio -is -xi -ctum, simul spectare, unde conspicuus -a -um, aptus vel habilis ad conspiciendum vel speciosus, clarus; Ovidius (epist. 5, 139) 'me fide conspicuus' et Martianus 'latorium sunt conspicati conspicuum in arduo editoque suggestu'. [24] Et hic et hec et hoc conspicax -cis, in eodem sensu vel subtilis ad conspiciendum, et comparatur; unde hec conspicacia -e, et hec conspicacitas, species vel subtilitas vel aptitudo videndi. [25] Item a conspicio hoc conspicillum -li, diminutivum, locus ad conspiciendum aptus; Plautus in Cassina (987) 'conspicillo conspexi virginem'. [26] Et conspicor -aris, idest conspicere, vel per se componitur a conet spicio, unde conspicabilis -e, conspicabiliter, et conspicabundus -a -um, idest habilis ad conspicandum vel similis conspicanti vel decorus; Martianus 'sepius conspicabunda Pallas quid probaret inquirit'; [27] circumspicio -is -xi, undique aspicere, providere, cavere, unde circumspecto -as frequentativum, et circumspectus -a -um, cautus, callidus, providus, et comparatur. [28] Despicio -is -xi -ctum, idest deorsum aspicere vel contemnere et vilipendere: quem enim contemnimus quasi deorsum aspicere volumus; unde despecto -as frequentativum, et hic despectus -tus, et despectus -a -um, et comparatur, unde despectivus -a -um. [29] Item a despicio -is despicor -aris, idem quod despicere, vel per se componitur a de et specio, unde despicabilis, despicabiliter; [30] dispicio -is -xi, diversis modis aspicere vel in diversas partes; inspicio -is -xi -ctum, valde vel intus inspicere; et componitur hic et hec extispex -cis, qui inspicit exta; [31] prospicio -is -xi, procul aspicere, unde prospecto -as frequentativum, et hic prospectus -tus; [32] perspicio -is -xi, perfecte intelligere, aspicere, perpendere, unde perspectim adverbium, visibiliter vel dare, et perspicuus -a -um, clarus, lucidus, perspectui pervius, unde perspicue, et hec perspicuitas. [33] Item a perspicio hic et hec et hoc perspicax -cis, clarus, subtilis vel perfecte et plura videns, et comparatur, unde hec perspicacitas -tis. Item a perspicio perspicor -aris, idest perspicere, vel componitur per se a per et spicio, unde perspicabilis -e, perspicabiliter; [34] respicio -is -xi, iterum vel retro vel ad aliquid perspicere, et importat misericordiam, unde respectus -tus, et respectivus -a -um, et respecto -as, frequentativum. [35] Item componitur a susum vel sursum et dicitur suspicio -is -xi, idest habere suspectum, timere vel sursum aspicere, et ponitur pro venerari, sicut despicere pro contemnere, quia quos veneramur quasi sursum aspicimus; Ovidius in Epistulis (17, 61) 'quos ego suspicio'; unde suspectus -tus, et suspecto -as frequentativum, et suspectus -a -um, et comparatur, unde suspectivus -a -um. [36] Item a suspicio hec suspectio -nis, et hec suspicio -nis, in eodem sensu, unde suspectiosus -a -um, et suspiciosus -a -um, et utrumque comparatur: credo tamen quod nunquam debeat dici suspitio vel suspitiosus, licet vitio scriptorum sepe inveniantur. [37] Item a suspicio suspicor -aris, idest suspicere, vel componitur per se a susum vel sursum et specio. Specio et eius composita in -o omnia sunt activa et faciunt preteritum in -xi et supinum in -ctum. Item omnia composita ab eo in presenti mutant e simplicis in i et omnia corripiunt hanc sillabam -spi-. Et nota differentiam: videmus natura, aspicimus voluntate, intuemur cura; aspicimus ante nos, respicimus retro, suspicimus sursum, despicimus deorsum, inspicimus introrsum, conspicimus circumquaque, prospicimus longe.
Colonna con sottomenu di navigazione
