R 54
[1] RUO -is rui, rutum vel -itum, idest cadere, unde hec ruina -e, et hinc ruinosus -a -um, idest ruina plenus, et comparatur. [2] Item a ruo hic rivus -vi, quia cito ruat, vel rivus a rigo -as, quia ducitur ad rigandam terram. Rivus subito fìt et celeriter decurrit et deficit; fons est caput et decursus aque qui naturaliter manat; torrens est repentinis imbribus factus magnum habens impetum, sed adveniente estate calore solis torrescit, unde et nomen habuit; fluvius est aque decursus; generaliter flumen aqua decurrens. [3] Et a rivus hic rivulus diminutivum, et rivosus -a -um, [4] et hic et hec rivalis -e, ad rivum pertinens, vel qui cum alio potat eundem rivum, unde et per similitudinem rivales dicuntur qui eandem habent amicam communem; Terentius in Eunucho 'militem ego rivalem accipiendum censeo'; [5] et componitur corrivalis -e, in eodem sensu. [6] Item a rivus hic ren -nis secundum Varronem, quia a renibus rivi obsceni et cenosi humoris derivantur et defluunt ad genitalia; unde hic renunculus -li diminutivum [7] et hoc renale -is, zona circa renes, et hic et hec renalis -e, ad renes pertinens, [8] et hic rien -nis, idest idem quod ren vel porcellus, vel rien dicitur quoddam intestinum et interpretatur fluens, et tunc derivatur a greco verbo, scilicet reo, quod est fluo. [9] Item a rivus per compositionem dirivo -as et derivo -as, et differunt: derivare est rivum de fonte ducere, sed dirivare est fontem in diversos rivulos ducere; dirivatur ergo grecismus in latinitatem, idest quasi fons in rivulos ducitur, sed latinitas derivatur a grecismo, idest quasi de fonte ducitur. Similiter dictio primitiva dirivatur, quia quasi fons in diversos rivulos ducitur, sed dictio derivativa derivatur, idest quasi de fonte rivus ducitur. [10] Item a ruo hec rota -e, quia ruat, unde rotula -e diminutivum, a quo hec rotella aliud diminutivum, [11] et hic rotulus -li, unde hic rotellus -li; et rotulus vel rotula dicitur illud rotundum de carta aliqua. [12] Item a rota roto -as, unde verbalia, et hoc rotabulum, forca illa vel lignum illud cum quo ignis movetur in fornace gratia coquendi, et dicitur sic quia rotat et proruit ignem forni gratia coquendi, vel stercora gratia purgandi. Et est activum cum omnibus suis compositis et corripit ro-. [13] Item a rota rotundus -a -um, et comparatur, unde rotunde -ius -me adverbium et hec rotunditas -tis [14] et rotundulus -a -um diminutivum, et rotundo -as, et est activum cum omnibus suis compositis. [15] Item a rota hic orbis, rotunditas circuii vel etiam cuiuslibet rei, quia quasi rota est, unde et orbis dicitur mundus propter rotunditatem, [16] et inde hic orbiculus -li diminutivum, et orbiculus etiam dicitur quelibet rotella brevis; [17] et per compositionem hic orbisterre et hic orbisterrarum. [18] Item ab orbe hec orbita -e, vestigium carri vel rote, ab orbe rote dieta, sive actus quo pecus agi solet. [19] Item a ruo hic rumor -ris, idest murmur vel quod vulgo dicitur novum, quia celeriter ruat; [20] unde hic rumorculus -li et hic rumusculus, ambo diminutiva; Cicero 'qui imparatorum hominum rumusculos aucupant'; [21] et rumo -as, idest rumorem facere vel afferre, et componitur adrumo -as, rumorem afferre, corrumo -as, simul rumores dicere, [22] et ab istis frequentativa rumito -as, adrumito -as, corrumito -as. [23] Item a rumor rumifico -as, rumores facere et afferre vel dicere rumorem; unde Plautus in Amphitrione 'uxorem meam cives rumifìcant probam'; [24] et rumigero -as, idest rumores gerere, unde rumigerulus -a -um, qui rumores gerit. [25] Item a ruo hec ruma -e et rumen -nis, idest eminens pars gutturis proxima gurgulioni, qua cibus et potio devoratur et ubi sapor cibi discernitur; [26] eadem dicitur frumen et ructa; sed frumen vel ructa in homine, ruma vel rumen in bestiis, unde ruminare dicuntur animalia et ructare homines; et dicitur sic a ruo, quia inde cibus ruit et demittitur in stomacum; [27] et inde rumino -as, idest cibum ad rumen revocare, [28] sed a ruma rumo -as, unde rumito -as frequentativum, et ponitur quandoque ruminare vel rumare pro diligenter examinare. [29] Item a rumino vel rumen hec rumes -is vel ruma -e, idest marnilla vel papilla, quia ruminatur a puero, et inde hec ruminalis -is, idest ficus, quia sub ipsa Remum et Romulum lupa aluit, vel quia sepe ruminatur propter fructum; [30] et componitur hic subrimus -mi, edus, quasi sub mamilla adhuc existens. [31] Item rumen componitur cum e et dicitur hec erumna -e, miseria, inopia, calamitas, quasi extra rumen idest cibum; [32] unde erumnosus -a -um, idest miser, pauper, inops, sic dictus quia per inopiam miser factus esuriat et sitiat, et comparatur; [33] erumno -as, miserum, inopem facere; Plautus 'erumnatus et dearcuatus sum miser'. [34] Item a ruo hec ructa -e, unde hic ructus -tus, cum sapor cibi ad ructam reducitur; [35] et hinc ructo -as, ructum facere vel emittere et expromere, unde ructuo -as in eodem sensu, [36] et utrumque componitur corructo -as et corructuo -as, eructo -as, eructuo -as; et sunt neutra pro ructum facere, in alia significatione sunt activa. [37] Invenitur etiam in deponenti genere ructor -aris; Oratius (ars 457) 'hic dum sublimis versus ructatur et errat'. [38] Item a ructus ructim adverbium, idest ructatim, vel ructanter; [39] et ructuosus -a -um, ructibus plenus, et comparatur; unde ructuose -ius -me adverbium et hec ructuositas -tis. [40] Item a ruo hoc rus -ris, idest villa, terra, ager; sed rura proprie inculti agri, ut silve, pascua; ager qui colitur; unde hoc rusculum diminutivum, idest parvum rus, [41] et hic rusticus et hec rustica et rusticus -a -um dicitur, et potest dici a loco, scilicet operarius vel qui in rure moratur et colit rus; quod autem dicitur rusticus quasi ruris custos vel rus colens ethimologia est, non compositio; [42] vel rusticus in moribus, et secundum hoc comparatur, unde rustice -cius -me adverbium et hec rusticitas -tis et hec rusticatio; sed rusticitas morum et rusticatio operis. [43] Item a rusticus rusticanus -a -um, idest rusticus, ut 'rusticanus pater familias'. [44] Item a rus runco -as, herbas a terra evellere, nam rus terra dicitur; unde Persius (4, 36) 'runcantem populo marcentes pandere vulvas'; [45] unde hic runco -nis, qui herbas evellit, vel instrumentum quo evelluntur herbe et vepres secantur. [46] Et runco componitur cum avena et dicitur averunco -as, idest avenas evellere. Runco activum est cum omnibus suis compositis. [47] Item a rus hic ruscus -sci, quoddam spinosum genus fructicis, unde hic rusculus diminutivum; [48] et hinc ruscum vel rusculum dicitur quod colligitur et congregatur immundum in terra vel ad dandum pullis vel igni; vel dicitur a rus; [49] unde ruscosus -a -um, spinosus et immundus, rusco plenus. [50] Item a rus rudus -di; rudi dicuntur lapides contusi et rotundi et calce admixti quos in pavimentis faciendis superfundunt, et dicuntur sic a rure quia in terra ponuntur; vel dicuntur sic a duritia, ut derivatio sumatur ab ultima littera: rudi quasi duri, quia duri sunt; [51] unde hoc ruder vel rudus -eris, stercus brutorum animalium: rudi enim duri sunt et rotundi, et inde ideo dicuntur rudera stercora brutorum animalium illa proprie que ita sunt facta ut rudi, ut stercora caprarum, asinorum, ovium. [52] Rudus vel ruder dicitur etiam omne illud quod eicitur et extrahitur de terra effossa; unde Beda in Expositione super parabolas (inproi>. 1,2, 37) 'qui thesauros effodit eicit rudus terrestre'; et etiam ruine maceriarum vel ipse macerie rudera dicuntur; unde Prudentius in libro Ymnorum 'aurum quod scitis effossa gignunt rudera'; [53] et inde hic et hec rudista -e, qui rudera de humo eicit; et per compositionem erudero -as, idest purgare, rudera eicere. [54] Item a rure vel ruder rudo -is -di -sum, clamare asinorum, et est prima brevis; unde Ovidius fast. 1, -34) 'ecce rudens rauco Sileni vector asellus intempestivos edidit ore sonos'. Versus ergo ille Persii (3, 9) falsus est 'fìndor ut Archadie pecuaria rudere credas': si enim prima esset longa faceret preteritum rusi, ut ludo -si, quod nichil est. [55] Et inde rudibilis -e, proprium asinorum, unde rudibiliter, rudibilitas. [56] Item a rudo hic rudens -tis; rudentes dicuntur funes quibus velum sursum trahitur, et dicuntur sic ex nimio stridore quem faciunt; [57] hic et hec rudis -e, idest novus vel indoctus vel noviter instructus, qui quasi adhuc rudit, et comparatur, [58] unde ruditer -ius -me adverbium et hec ruditas, novitas vel nova instructio vel idiotatio, insipientia. [59] Invenitur etiam hec rudis -dis, idest virga pretoris qua servi tacti efficiebantur liberi, vel rudis erat que dabatur emeritis in significationem sue emeritationis; et sepe ponitur pro libertate. [60] Item a rudis rudeo -es, esse vel fieri rudem, unde rudesco incohativum, quod etiam invenitur pro maturescere. [61] Item a rudis hoc rudimentum, idest novum initium, nova instructio. [62] Item a rudo vel rudis rudio -is -divi -ditum, commune clamare omnium animalium; unde hic ruditus -tus, talis clamor, scilicet asini vel alterius animalis; [63] et componitur erudio -is, instruere, quasi extra rudire vel ruditatem ponere; quidam vero hoc componunt ab e et rudi; [64] unde hoc erudimentum, documentum, et eruditus -a -um, et comparatur. [65] Item a rus ruceus -a -um, idest sordidus. [66] Et rus componitur ruspor -aris -atus, inquirere, et est gallinarum, que pedibus in terra querunt escam. [67] Item componitur ruricola -e, unde ruricolanus -a -um. [68] Item componitur rurigena, idest rure natus, idest in villa natus. [69] Item a rus hec Runcia -e, dea paganorum, et hec runa, stipula vel pugna, unde runatus -a -um, preliatus. [70] Ruo componitur corruo -is, idest simul ruere, diruo -is, destruere, eruo -is, evertere, [71] irruo -is, in aliquem ruere et ipsum impetere, proruo -is, procul ruere, [72] obruo -is, idest sternere, subruo -is, substernere. Ruo et eius composita sunt neutra preter diruo, eruo, obruo, subruo, que sunt activa, et omnia faciunt preteritum in rui et supinum in rutum vel ruitum, correpta hac sillaba ru-
Colonna con sottomenu di navigazione
