P 35
[1] PASCO -is -vi, idest dare pastum: 'pastor pascit oves', idest dat pasturo ovibus. Ponitur etiam quandoque pro depascere, ut 'ovis pavit pratum', idest depavit, idest corrosit. [2] Unde hic.pastor, a quo hic pastorculus diminutivum, et pastorius -a -um, et pastoricus -a -um et pastoralis -le, pastoraliter, omnia in eodem sensu. [3] Item a pasco hic pastus -tus et hec pasta -e, unde hic pastillus -li, quidam parvus pastus ex pasta, ubi piscis vel caro vel alius cibus includitur; Oratius 'pastillos Rufdlus olet, Gorgonius hyrcum'. [4] Item a pasco vel pastus pastino -as, idest colere, plantare, fodere, et proprie pertinet vineis plantandis; unde hoc pastinatum, vinea novella; pastinatum etiam vocant agricole ferramentum bifurcum quo semina aptantur et infodiuntur; [5] et componitur repastino -as, iterum pastinare; proprie quidem repastinari dicuntur vinee veteres que refodiuntur. [6] Item a pasco vel pastus hec pastinaca -ce, quedam herba, quia eius radix sit precipuus pastus hominis; unde pastinaceus -a -um. [7] Item a pasco hic pascalis -lis, animai vel avis que in manu pascitur; [8] et hoc pabulum -li, quod et pro pascua dicitur et pro pastu; unde pabulosus -a -um, pabulis plenus, et pabulor -aris, idest pascere vel pabulum colligere; [9] et hec palumbis -is, idest silvestris columba que in arboribus nidifìcat, sed columba que in domibus, et dicuntur palumbes quia sint farte pabulo; quod autem dicitur palumbes quasi parcentes lumbis, sicut columbe colentes lumbos, ethimologia est; unde Virgilius 'aerie congessere palumbes'. [10] Item invenitur hic palumbus -bi pro eodem vel pro pullo palumbis; Persius 'at cur non potius teneroque palumbo'; et hinc palumbinus -a -um. [11] Item a pabulum hec Pales indeclinabile vel Pales -lis, dea pabulorum, unde hic palatualis, eius sacerdos, et Palilia -lium vel -liorum, illius dee festum; Persius (1, 72) 'fumosa Palilia feno'; [12] et palidosus -a -um, fumosus, a festo Palis in quo fenum comburebatur; [13] et hec palus -dis, quia paleam, idest pabula, nutriat iumentorum; unde paludosus -a -um, et hic et hec palustris -e, similis paludi vel de palude existens vel in palude crescens, et paludanus -a -um, paludi immixtus vel in palude morans. [14] Item a Pales vel pabulum hec palea -ee, quia pabulum prebeat animalibus et etiam ea sola olim primum in pascendis animalibus prebebatur; cuius natura ex contrario tanto est frigida ut obrutas nives fluere non sinat, adeo calida ut maturescere poma compellat; unde hec paleola diminutivum, [15] et hec pala -e, qua ventilatur ut frumentum a palea purgetur, et hoc paleare vel palearium, locus ubi palea reponitur; et etiam sic dicitur pellis que sub collo bovis fluitat huc et illuc ad modum palee, vel derivabitur a pelle postea; et hic et hec palearis -re. [16] Item a pasco hic piscis, quia sit pastus hominum; unde hic pisciculus diminutivum, et piscosus -a -um, piscibus abundans, [17] quod etiam piscolentus -a -um dicitur, quasi plenus piscibus, et comparatur, unde piscolente -tius -sime adverbium, et hec piscolentia -e, plenitudo et abundantia piscium. [18] Item a piscis hic et hec et hoc piscens, idest piscans vel piscator, nomen indeclinabile; Iuvenalis 'tunc piscens accipe dixit'; et piscarius -a -um, et hic piscarius, idest piscator; sed piscator proprie qui capit, piscarius qui vendit; [19] et hec piscina -e, per contrarium, quia non habet pisces; et piscor -aris, unde piscator et piscatorius -a -um, piscabilis -le et piscatilis -le; [20] et componitur expiscor -aris, ex toto a piscibus evacuare vel adquirere. Piscis componitur piscivorus -a -um, idest piscium vorator. [21] Piscium nomina sunt instituta aut ex similitudine terrestrium animalium, sive moribus, sive colore vel figura vel sexu. [22] Ex similitudine, ut rane et vituli, leones et nigri meruli et pavi diverso colore dorso et collo picti, et turdi albo varii et ceteri qui sibi iuxta species terrestrium animalium nomina vindicaverunt. Ex moribus terrestrium, ut canes, a terrenis canibus dicti quia mordeant, et lupi, quia improba voracitate alios persequantur. [23] A colore, ut umbre, quia colore umbre sunt, et aurate, quia in capite auri colorem habent, et varii a varietate, quos vulgo tructas vocant. [24] A figura, ut orbis, quia rotundus est totusque in capite constat, et solea, quia sit instar calciamentorum soleis. [25] A sexu, ut musculus, quia sit balene masculus: eius enim coitu hec belua concipere perhibetur; hinc et musculi coclearum, quorum lacte concipiunt ostree; [26] et nota quod hec que natant ideo reptilia dicuntur, quia reptandi habent speciem et naturam: quamvis se in profundum immergant, tamen in natando repunt; unde David (Vulg. psalm. 103, 25) 'hoc mare magnum et spatiosum; illic reptilia quorum non est numerus'. [27] Item a pasco hec pascua -e, sed in plurali est neutri generis, scilicet pascua -orum; [28] unde pascuosus -a -um et hec pascuositas; et per compositionem compascuus -a -um, idest communis ad pascuam vel pascendum. [29] Item a pasco hoc pecus -ris et hec pecus -dis et hoc pecu, indeclinabile in singulari, sed in plurali pecua -orum vel -cuum. [30] Pecus dicimus omne animai quod humana effìgie caret et humana lingua, sed proprie nomen pecorum his animalibus accommodari solet que ad usum hominum aliquo modo spectant, sicut que sunt ad vescendum apta, ut oves et sues, aut in usu hominum commoda, ut equi et boves; [31] et olim pecora generaliter pro animalibus, pecudes vero tantum illa animalia que eduntur, quasi pecuedes. Sed modo pecora dicimus maiora, ut boves, equos, asinos; pecudes minora, ut oves, capras, porcos; pecua vero dicimus communia animalia. Unde Solinus de situ Britannie 'Pecua nisi interdum a pastu arceantur ad periculum coget satietas'. [32] Unde hic et hec pecualis -le, pecorosus, unde pecualitas, abundantia pecuum, [33] et peculor -aris, rem publicam furari, unde hic peculator, rei publice fraudator et furator, et hic peculatus -tus, furtum de communi pecore et generaliter de communi re, [34] et pecuarius -a -um, armentarius, qui custodit pecua vel ad pecua pertinens; sed olim pecuarius dicebatur pecuniosus. [35] Item a pecus -oris pecorosus -a -um, pecoribus plenus, unde hec pecorositas -tis, abundantia pecorum. [36] Item a pecus -dis hic pecudiarius, idest pastor, et pecudiarius -a -um, ad pecudes pertinens, et hec pecunia -e, quasi pecudia, quia omnis substantia antiquorum in pecoribus vel pecudibus erat; unde et proprie pecunia dicitur que consistit in huiusmodi animalibus, sed iam appellano istius nominis ampliata est ad alia; [37] unde pecuniosus -a -um, pecunia plenus, quasi pecudiosus. Proprie olim sic dicebatur qui plurimam haberet pecuniam, idest pecora, sed modo ad aliud transfertur; et comparatur, unde pecuniose -ius -sime adverbium et hec pecuniositas -tis. [38] Item a pecunia hoc pecuniarium, locus ubi pecunia reponitur, et pecuniarius -a -um. Item a pecus pecudis vel pecunia hoc peculium, idest pecunia de pecudibus habita; [39] vel, quod est verius, peculium est parvus census extra corpus patrimonii positus in potestate fìlii vel servi: super peculium non habet potestatem pater familias, sed tantum ille cuius est, et adeo proprium est peculium quod licet filio de eo facete quicquid vult preter voluntatem patris; unde Dominus ad fìlios Israel 'eritis michi in peculium de cunctis gentibus'. [40] Et hinc hic et hec peculiaris -e, ad peculium pertinens vel proprius, privatus vel familiaris; unde peculiariter et hec peculiaritas. [41] Item a peculium peculor -aris, idest peculium facete vel colligere; et componitur epeculor -aris, devastare, dilapidare. [42] Pasco componitur depasco -vi depastum, idest valde pascere vel corrodere, et est activum cum omnibus suis compositis. Et nota quod passivum istius verbi exigit accusativum, quia in eo intelligitur actio relata ad illud cui illud verbum attribuitur, ut 'capra pascitur silvas', idest pascendo corrodit.
Colonna con sottomenu di navigazione
