N 62
[1] NUBO -is -psi -ptum olim erat activum pro maritare, unde illud (Vulg. Matth. 22, 30) 'neque nubent neque nubentur'; sed modo est neutrum passivum, et proprie pertinet ad mulieres, ut nubo tibi', idest 'maritor tibi' vel 'ducor a te in nuptam'. [2] Item nubere, idest tegere, et ab hac significatione tracta est prima signifìcatio, quia tunc cum femine nubunt primum capita teguntur earum; [3] et hinc ab hac significatione hic nuptus, maritus, et hec nupta -e, uxor, quia vultus suos velent, et nuptus -a -um; [4] et hinc hee nuptie -arum, quia tunc primum teguntur capita nubentium: et sunt nuptie legitima convictio duorum eiusdem nature diversi sexus cum spe prolis, delectatione et constantia; [5] unde hic et hec nuptialis -le, nuptialiter adverbium, et nuptiole -arum, parve nuptie. [6] Item a nubo nubilis -le, ad nubendum habilis, et hoc nuptorium vel nuptatorium, domus vel locus ubi fìunt nuptie vel ubi nubunt. [7] Nubo componitur hoc conubium, nuptie vel convictio viri et femine, unde conubialis -e, conubialiter adverbium; [8] et cum in et dicitur hec innuba -e, idest innupta, que adhuc nulli nupsit, que adhuc vultum suum non velat; Martianus (1,6) 'perindeque ad innubas ipsa quoque transisse'; [9] et cum pro et dicitur hec pronuba -e, que astat nubenti et que nubentem viro coniungit: ipsa est et paranimpha, et dicitur pronuba quasi prenuba, quia nubentibus preest, vel quasi prope nubentem. [10] Item a nubo hec nubes -is, quia nubit et tegit celum. Nubem densitas aeris facit: venti enim aerem conglobant nubemque faciunt, unde est illud 'atque in nubem cogitur aer'. [11] Unde hec nubecula diminutivum, et nubidus -a -um, obscurus, quasi nubi deditus vel datus, et hoc nubilum -i, nubes vel obscuritas; [12] unde nubilus -a -um, obscurus, spissus; unde Ovidius Tristium 'cum fueris felix multos mirabis amicos, tempora si fuerint nubila solus eris'; unde nubilosus -a -um et nubilo -as, obscurare, spissum facere; [13] et componitur annubilo -as, connubilo -as, denubilo -as, valde nubilare vel nubila auferre; enubilo -as, in eodem sensu; innubilo -as, pernubilo -as, obnubilo -as, obscurare; et est activum cum omnibus suis compositis. [14] Item a nube hec nebula -e. Exalant enim valles humide nebulas que sursum ascendentes nubes fìunt: sunt enim proprie nubes celi, nebule terre et circa terram; vel dicitur nebula a nubo quia cooperiat terram. [15] Et inde nebulosus -a -um, idest obscurus, et hic nebulo -nis, idest leccator, quia vanus est ut nebula et cito vanescit. [16] Item a nubes hec nix -vis, quia a nube venit; unde niveus -a -um et nivosus -a -um, nive plenus, et hic et hec nivalis -e et ningo -is -xi, idest nivem mittere, et est verbum excepte actionis et proprie tantum habet tertias personas; [17] unde ningidus -a -um vel ninguidus -a -um, niveus, candidus; Prudentius in libro Ymnorum 'implet quoque castra cibus ninguidus'. [18] Item a nix nivo -as, idest ningere, unde nivasco -is inchoativum. [19] Item a nix nibatus -a -um, splendidus, et hec nibata, aqua ex nubibus vel nivibus. [20] Item a nubes niger -a -um, quasi nubiger, idest nubem et obscuritatem gerens, quia non est serenus sed fusco opertus, et videtur esse compositum; et comparatur -grior -rimus; [21] unde nigre -grius -rime adverbium, et hec nigredo -nis et nigellus -a -um, aliquantulum niger; unde nigellulus -a -um, aliud diminutivum. [22] Item a niger nigro -as, idest nigrum facere, et inde nigreo -es -ui, idest esse vel fieri nigrum, et componitur denigreo -es et enigreo, et hinc nigresco, denigresco et enigresco, inchoativa. [23] Nigro componitur denigro -as, enigro -as, valde nigrare vel nigredinem auferre, et est activum cum suis compositis et producit hanc sillabam, scilicet ni-, positione, sed naturaliter eam corripit, quod potest videri in niger quod primam corripit. [24] Niger componitur subniger, idest aliquantulum niger. [25] Item a nubes hic nimbus -bi, densitas nubis in tempestate obscura; et nimbi sunt repentine et precipites pluvie, sed pluvias vocamus lentas et iuges, quasi fluvias vel quasi fluentes. [26] Unde nimbosus -a -um, tempestuosus, nubilosus, et hic niblus, ventus aqua mixtus. [27] Item nimbus est fasciola transversa ex auro assuta in linteo quod est in fronte feminarum, unde nimbosus -a -um vel nimbatus -a -um, nimbo ornatus; Plautus 'quo magis eam aspicio tam magis nimbata est'. [28] Item a nubes hec nimpha -e, dea aquarum, quia a nubibus aque veniunt et habent originem; et dicuntur eedem nimphe que et muse nec immerito: nam aque motus musicam effìcit. [29] Sed nimpharum diversa sunt vocabula et diversas habent potestates: nam Napee sunt vallium, Oreades montium, Driades vel Amadriades silvarum vel arborum: drias enim arbor dicitur; [30] Nereides maris, Nayades aquarum vel fluminum: nays enim est aqua, inde Nays vel Nayas, dea aquarum. Nimphe dicuntur generaliter vel specialiter dee fontium. [31] Item nimpha dicitur ipsa aqua, unde nimpha dicitur sponsa in nuptiis, sic dieta pro officio lavationis quod et ad nomen nubentis alludit; [32] et componitur cum para, quod est iuxta, et dicitur paranimpha, idest pronuba, que viro nimpham iungit, quasi iuxta aquam, [33] et hic paranimphus, idest internuntius inter sponsum et sponsam, scilicet qui viro nimpham coniungit, sicut legitur (Rufìn. Greg. Naz. orat. 2, 14, 3) de beato Iohanne, quia fuit paranimphus Domini; [34] et hinc paraneticus -a -um, idest interpositivus, unde quedam ode Oratii intitulantur paranetice, idest interpositive. [35] Item a nimpha quod est aqua fìt hec limpha -e, mutata n in 1, idest aqua. [36] Et limpha etiam dicitur quidam humor vel spuma in fronte canum, qua dispersa per caput insaniunt et in rabiem vertuntur: [37] et dicitur a limpha liquore quia ad modum illius discurrit, vel quia patientes hoc vitium vitant et timent aquam. [38] Unde limphor -aris, idest aquam immiscere vel insanire, unde limphatus -a -um participium, et potest esse derivatum a limpha secundum utramque eius significationem: limphatus, idest aqua mixtus, et limphatus, idest insanus. [39] Unde limphaticus -a -um, insanus, et dicitur limphaticus quia aquam timeat, quem Greci ydrofoban dicunt. [40] Et dicitur proprie limphaticus qui vitium ex aqua contrahit, cuius vitium est huc et illuc cursu ire sumpto vitio a fluore aque; sed poete iam usurpant hoc nomen generaliter pro furiosis. [41] Vel limphaticus proprie dicitur canis a limpha quam habet et hinc translatum est ad alia. [42] Item a limpha limpidus -a -um, purus, lucidus, clarus, manifestus, quasi limphidus; et comparatur -or -mus; [43] unde limpide -ius -me adverbium, et hec limpiditas -tis et limpido -as, limpidum facete, purificare, clarifìcare, et est activum. [44] Limpha componitur cum sin, quod est con-, et dicitur hec sinalimpha -e, idest concursus duarum vocalium in diversis sillabis et diversis dictionibus positarum cum collisione alterius. [45] Et dicitur sinalimpha quasi liquorum commixtio, quia sicut ubi duo liquores coniunguntur solet unus suam substantiam amittere, similiter ubi fìt talis vocalium coniunctio solet una sonum, quantum ad metrum, amittere; [46] unde sinalimpho -as, sinalimpham facere, per sinalimpham collidere. [47] Et componitur cum epi, quod est supra, et dicitur hec episinalimpha -e, idest concursus duarum vocalium in eadem sillaba et eadem dictione positarum cum collisione utriusque. [48] Et dicitur episinalimpha quasi supra sinalimpha, quia plus est quam sinalimpha: [49] plus enim est ita duas vocales subtiliare ut proferantur secundum unum impulsum, quasi in unum sonum, ita tamen quod utraque aliquid soni retineat, quam ita duas coniungere ut altera totum sonum suum amittat. [50] Nubes componitur nubifer -a -um et nubiger -a -um, idest ferens vel gerens nubem; [51] et cum tono -as et dicitur hic Neptunus -i, deus maris vel ipsum mare, et dicitur sic quasi nube tonans: mare enim vaporaliter erectum nubes facit et e contrario ventorum pulsu tonitrua creat. [52] Vel dicitur Neptunus quasi neos tonos, idest nova formans, unde Possidonius dicitur, quod interpretatur ymagines faciens, quia istud solum elementum ymagines in se format. [53] Vel derivatur Neptunus a nubo -is, quia nubit, idest tegit, terram; quod-autem dicitur Neptunus quasi nubens terram, ethimologia est. Unde neptunius -a -um. [54] Item nubes componitur cum a, quod est sine, et dicitur hic Anubis -bis, idest Mercurius, quasi sine nube: est enim deus sermonis qui omnia revelat; [55] et idem dicitur Cinocephalus a cinos, quod est canis, et cephas, quod est caput, quia cum canino capite depingitur apud Egiptios propter sagacitatem: est enim canis animai valde sagax; unde Oratius in Odis? [56] Nubo componitur connubo -is, simul nubere, innubo -is, idest valde nubere vel intus; prenubo -is, ante nubere, obnubo -is, idest tegere, operire; Statius Thebaidos (1, 305) 'obnubitque comas et temperat astra galero'. [57] Nubo secundum quod pertinet ad feminas cum suis compositis est neutrum, pro tegere activum. Item nubo et eius composita faciunt preteritum per -psi et supinum per -ptum, et producunt hanc sillabam, scilicet nu-.
Colonna con sottomenu di navigazione
