A
A 1
[1] AUGEO -ges auxi auctum, amplificare, augmentum dare. Inde hic auctor, idest augmentator, et debet scribi cum u et c. Quando vero significar autentin, idest autoritatem, est communis generis et debet scribi sine c, ut hic et hec autor, et derivatur ab autentin. [2] Item invenitur quoddam verbum defectivum, scilicet avieo -es, idest figo -as, et inde autor, idest ligator, similiter communis generis et sine c. Secundum primam significationem, imperatores proprie debent dici auctores ab augendo rem publicam; secundum secundam significationem, philosophi et inventores artium, ut Plato, Aristotiles, Priscianus et quelibet magne persone debent dici autores; secundum tertiam, Virgilius, Lucanus et ceteri poete debent dici autores, qui ligaverunt carmina sua pedibus et metris. [3] Et ab autor quod significat autentin derivatur hec autoritas, idest sententia imitatione digna, et autenticus -a -um, et hic et hec autorizabilis et hoc -le in eodem sensu: factum autenticum vel autorizabile, quod fit cum autoritate sapientis vel sapientium, homo autenticus vel autorizabilis, idest autoritatis cui credi deberet. [4] Dicitur etiam autenticus, idest nobilis, et autorizo -as et autoro -as in eodem sensu, idest affìrmo, autenticum facio, unde verbalia, et sunt activi generis. Et ab autenticus hec autentica, quidam liber legalis, sic dictus quia in eo continentur autentica dieta. [5] Autoro componitur cum exet fit exautoro -as, idest extra autoritatem facere vel ponete, unde Quintilianus De causis.'exautoratus armis manus agresti labore subegit': exautoratus hic ponifur pro extra auctoritatem positus. Accipitur etiam pro delere, unde Macrobius De Saturnalibus 'exautorata tamen sequenti etate'. [6] Item ab augeo hec auctrix, idest augmentatrix, et hec auctio, idest augmentatio. Dicitur etiam auctio, idest mercatio, unde auctionarius, idest mercator, qui res suas auget et proprie ille qui hic et illic parvas res et veteres et tritas emit, ut postea carius vendat. [7] Et auctionor -aris, idest sic mercari vel res strenue augere, unde et auctionator quandoque dicitur pro imperatore. Accipitur tamen auctionari simpliciter pro mercari. [8] Item ab augeo hec auxesis, idest augmentum, et proprie dictionis, et hoc auctarium -ii, idest illud quod additur rei mensurate cum venditur et cibus, qui mense vacuate superadditur; et hec auxilla, idest olla et mensura parum maior quam iusta; unde auxillula -le, diminutivum, idest parva olla vel parva talis mensura. [9] Et ab augeo auctim adverbium, idest crescenter, et augesco -is, verbum inchoativum, idest incipio augeri, quod signifìcat contra proprietatem aliorum inchoativorum, sicut et integrasco, idest incipio integrari; [10] et hoc augmentum, idest amplifìcamentum, unde augmento -as activum, quod tamen quandoque invenitur in deponenti genere in eodem sensu, scilicet augmentor -aris, et ab utroque verbalia. [11] Item ab augeo Augustus, quilibet romanus imperator, ab augendo imperium, unde etiam antonomasice Octavianus dictus est Augustus, quia super omnes alios auxit romanum imperium; [12] et ab ilio quidam mensis dictus est augustus, quia eo mense natus est vel obtinuit victoriam de Antonio et Cleopatra; quandoque vero adiective declinatur augustus -a -um, idest nobilis, et est compositum ab ave et gusto -as, quia solis nobilibus licebat olim gustare aves, et tunc comparatur -stior -simus. [13] Cum vero declinatur per quartam declinationem, hic augustus -tus -tui, est quedam species divinationis que fìebat in gustu avium et est compositum ab ave et gustu. Solebant enim spargere escam gallinis et in gustu et acceptione illius esce capere augurium, quod dicitur augustus. [14] Et ab augustus secundum primam significationem dicitur hec augustea, idest carta que ab Augusto mittitur, vel quoddam genus carte sic dictum in honore illius, sicut augusteum dicitur quoddam genus marmoris in Egipto, tempore Augusti primo inventum, sicut tiberium dicitur aliud genus marmoris tempore Tiberii; et fuit Augustus filius Accie, filie sororis Cesaris. [15] Et ab augeo hoc auxilium -ii, quia per auxilium aliquid augetur, et est auxilium quod ab extraneis datur, subsidium quod postea supervenit, presidium autem loco utili positum; unde hic et hec auxiliaris et hoc -re et auxiliarius -a -um, qui vel que vel quod potest prebere auxilium, et auxiliatorius -a -um pro eodem. [16] Et ab auxilium auxilior -aris verbum deponens, et construitur cum accusativo et dativo, ut 'auxilior te' et tibi'; unde auxiliator, auxiliatrix, auxiliatio et hoc auxiliamen -nis et hic et hec auxiliabilis et hoc -le, idem quod auxiliaris; et componitur coauxilior -aris. [17] Item ab ultimo supino huius verbi augeo, scilicet auctu, -u in -o, fìt aucto -as frequentativum, idest frequenter augere, a cuius ultimo supino, scilicet auctatu, -ain -iet -u in -o, fìt aliud frequentativum auctito -as, idest frequenter augere. [18] Augeo componitur cum ad et fìt adaugeo -es, unde verbalia, et hoc adaugma -atis, idest augmentum, quod in Passione Sancti Christofori reperitur; et cum ex et fìt exaugeo -ges. Augeo simplex et composita sua sunt activa.