Tasti di scelta rapida del sito: Menu principale | Corpo della pagina | Vai alla colonna di sinistra

Colonna con sottomenu di navigazione


immagine Dante

Contenuto della pagina


-
Menu di navigazione

Uguccione da Pisa
Derivationes

C 267

[1] Hic CULMUS -mi est ipse calamus spice qui a radicibus nascitur, licet culmus quandoque inveniatur pro ipso folliculo unde spica exit, quandoque pro spica. [2] Et dicitur culmus a calamo, quasi calamus, unde hec colima -e, calamus cum spica sua; [3] hoc culmen -nis, idest summitas tecti, quia tecta domorum culmo apud quosdam cooperiuntur, unde culmineus -a -um et culmino -as, idest exaltare, fastigiare, sublimare; [4] et hec columna -e, quia in summum longa sit vel quia culmen sustineat, unde hec columnula -e diminutivum et hec columnella -e diminutivum, et per abiectionem n invenitur hec columella -e, unde Iosephus in octavo 'quattuor columelle quadrangule stantes'; et a columella per mutationem m in b invenitur hec colubella -e, similiter diminutivum. [5] Item a columna hic et hec columis et hoc -me, idest sanus, alacer, quia erectus et firmissimus sit ut columna; et ab eo, vel columna, et in componitur hic et hec incolumis et hoc -me, idem quod columis; et est ibi in non privativum sed augmentativum et intentivum, quasi valde erectus, fortis et stabilis, et comparatur; et inde hec incolumitas -tis, idest sanitas, alacritudo. [6] Item a columna hii columnelli, qui dentes canini dicuntur, pro longitudine et rotunditate sic dicti, quia sint longi et rotundi ad modum columne; [7] et hoc collum -li, quia sit longum et rotundum ut columna, baiulans caput, cuius anterior pars est gula, posterior cervix, unde hoc collulum -li diminutivum et hoc collarium -rii, quod est in collo canis, [8] et hic colaphus -phi, alapa que collo imprimitur; proprie quidem colaphus collo, alapa gene imprimitur; unde colaphizo -as, idest colaphis cedere. [9] Item a collum hic Collis; et sunt colles preeminentiora iuga montium, quasi colla, vel ipsi ascensus circa summitatem montium; unde hic colliculus -li diminutivum. [10] Item a collo hoc collibium -bii, idest parvum munusculum ut pomum et nuces, quod et bellarium dicitur et antepomentum; et collibium etiam dicitur quoddam genus certe pecunie, sed magis derivatur a collibeo -bes sicut postea dicetur. [11] Item a collo hoc columbar -ris, quoddam genus vinculi quo collum constringitur, unde Plautus 'collum in columbari haut multum ponunt'; columbar etiam accipitur et in alio sensu sicut supra diximus. [12] Item a collo hoc collirium, idest quelibet superunctio, proprie tamen ad tergendas feces oculorum; [13] et hec collirida -de, panis tenuis et quasi subcinericius; unde Iosephus in VII 'Tamar et sparsas faciens colliridas easque frigens obtulit fratti'; vel collirida panis modicus et triangulus, coctus et frictus et, ut dicunt, panis qui vulgo fìta collirida dicitur. [14] Item a collo hoc colobium -bii, pallium virginale usque ad talos divisum et sine manicis; et dicitur colobium quasi collobium, idest a collo depensum vel quia sit longum; unde in eodem 'Tamar dolens iniuriam et violentiam dirupto colobio quibus antique virgines utebantur sic ibat'. Et nota quod non solum virgines sed etiam diaconi utebantur colobio; in loco eius postea usi sunt dalmatica. [15] Item a collo per compositionem decollo -las, verbum activum. [16] Item a culmo hic cumulus diminutivum, idest summitas vel aliquorum coacervano, unde cumulosus, plenus cumulo, et cumulo -as, idest congregare, augere, multiplicare, congerere, ad summum implere, unde verbalia et cumulatim adverbium, idest congestim; [17] et hic culponeus -ei, idest rusticanum calciamentum; [18] et pluraliter hii et hee culmites -tium, idest divites qui sibi divitias accumulant; [19] et per contrarium hec cuma -me, vel potius coma -e, quasi cuma, idest brevis dictio; hoc coma -atis, idest censura, iudicium; coma etiam dicitur et in alio sensu, sicut superius aperte diximus. [20] Et a coma -e hic comaticus -ci, idest versifìcator, unde comatice adverbium, idest breviter et compendiose. [21] Cumulo -as componitur accumulo -as, aggregare, decumulo, idest valde cumulare vel cumulum auferre, et est activum cum omnibus suis compositis.