C 66
[1] CASTRO -as, verbum activum, unde verbalia; et hic castor -ris, quia cum sentit venatores se sequentes, se ipsum castret, sciens se fugari propter testiculos; idem et fìber et bever et canis ponticus dicitur; unde hoc castoreum idest medicamentum quod fit de testiculis illius, et adiective declinatur castoreus -a -um, ut 'castorea caro', idest caro castoris. Item a castro hic gallus -li quasi castrus, quia hecsola inter aves castratur, unde hic gallulus -li diminutivum, et hec gallina -e tam pro uxore galli quam pro quodam signo celesti, unde hec gallinula -e et hec gallinella, ambo diminutiva, et gallinaceus -a -um, quod ad gallinam pertinet; [3] gallinacius dicitur etiam gallus, quia et vocem et formam galline exprimit; gallinacius etiam dicitur capus vel capo, quia quasi gallina est, unde gallinacios dicimus imbelles et molles sive uxorios homines; [4] gallus componitur cum cano vel cantus et dicitur hoc gallicinium et hic gallicantus -tus in eodem sensu, scilicet cantus galli; unde et quedam pars noctis dicitur gallicinium vel gallicantus a cantu galli. [5] Item a castro hoc castrum -stri, quia castretur licentia ibi habitantium ne passim vagari liceat et pateant hostibus; eadem ratione dicuntur et castra in expeditione, tantum in plurali; vel quia ibi tamquam casti debent esse; luxuria enim vires enervat; [6] vel dicitur castrum quia in alto loco situm est, quasi casa alta; unde hoc castellum a quo et castellulum, ambo diminutiva, et castellanus -a -um qui inhabitat castrum, et hic castellanus dominus castelli vel castri; [7] castellum etiam dicitur conductus vel receptaculum aque vel vas ad aquam recipiendam, et videtur sic dici quod ad modum castri sit dispositum. [8] Item a castro hic et hec castrensis et hoc -se; et hoc casterium -rii locus est ubi remi collocantur, unde Plautus in Asinaria 'si posui remum, sola ego in casterio', et per compositionem hoc procasterium, locus foris ante castra vel castrum. [9] Item a castris hic costrus, et sunt costri qui in extremis favorum partibus maiores creantur: quos reges putant et dicuntur sic quia castra ducant; et per compositionem castrametor -aris, idest dividere vel ponere vel mutare castra, ut 'castrametati sunt filii Israel', idest posuerunt castra vel mutaverunt; et est compositum a castra et metor -aris, quod dicitur a metior vel muto -tas. [10] Item a castro -as hec castanea -e, quia dum fructus in modum testiculorum genitus intra folliculum reconditus eicitur, quasi castratur. [11] Item a castro castus -a -um, olim primo a castratione dictus, postea placuit veteribus vel eos sic nominari qui perpetuam libidinis abstinentiam pollicentur, et comparatur -stior -simus, unde caste -stius -sime adverbium, [12] et hec castitas -tis; et est castitas proprie corporis incorruptio, sed continentia est post corruptionem sexui renuntiatio; dicitur tamen continens non solum in castitate, sed etiam in cibo et potu et ira et coitu et in aliis. [13] Item a castus hec castimonia -e, idest castitas, et hec castrimargia idest gule concupiscentia, ventris ingluvies, per contrarium, quia non faciat castos; [14] et hic cestus -sti vel cestos, et hoc ceston indeclinabile, idest cingulum Veneris quo accinguntur et utuntur in legitimis nuptiis, et dicitur ceston quasi caston quia in feminis maritatis signum castitatis sit, unde ponitur quandoque pro legitima copula et maritali concordia vel castitate, unde Statius Tebaidos (2, 283-84) 'que pessima ceston vis probat'. [15] Et componitur castus vel ceston, et dicitur incestus -a -um, qui cum moniali vel consanguinea vel virgine concumbit, unde hoc incestum et incestus -tus -tui talis coitus illicitus, et incesto -as verbum activum, idest talem impudicare. [16] Item a castus castigo -as verbum activum, idest castum facete vel corrigere vel commonere; quod autem dicitur castigare castum agere, potius videtur ethimologia quam compositionis ostensio. Item castus componitur castifer -a -um, qui flagella portat ut castiget.
Colonna con sottomenu di navigazione
