P 123
[1] PUPUS -a -um, idest parvus, [2] unde hic pupillus -li, scilicet puer qui infra annos pupillares constitutus est in tutela alicuius, et pupillus vel pupilla qui vel que caret patre vel matre vel utroque, scilicet orphanus vel orphana, sed hoc grecum est, illud latinum; [3] nam et in Psalmo ubi legitur 'pupillo tu eris' grecus habet 'orphano'; et dicitur a pupus quia parvam habeat consolationem; [4] vel a pupus dicitur pupilla -e, meditullium oculi, quia sit parva; vel dicitur a puella quia sit pura et impolluta ut puella; hanc plerique papulam vocant, sed falso; [5] et hinc pupilli dicuntur quasi sine oculis, idest a parentibus orbi, sed hi vere dicuntur pupilli quorum patres ante decesserunt quam ab illis nomen acciperent, ceteri orbi vocantur. [6] Unde hic et hec pupillaris -e, pupillariter, pupillaritas. [7] Item a pupus hic pusio -nis, idest parvus infans vel puer; Iuvenalis (6, 34) 'nonne putas melius quod tecum pusio dormit'; [8] et hinc pisinnus -a -um, idest parvus, et fìxe hic pisinnus, parvus puer; unde Labeo vilis poeta in Iliade Homeri, quam vitiose de Greco in Latinum transtulit, 'crudum manduces Priamum Priamique pisinnos'. [9] Item a pusio hic pusunculus vel pusiunculus -a -um diminutivum [10] et pusiolus -a -um et pusillus -a -um similiter diminutivum, [11] quod componitur pusillanimus -a -um et hic et hec pusillanimis -e in eodem sensu, quasi pusillum habens animum, unde pusillanimiter adverbium et hec pusillanimitas. [12] Item a pupus hec pubes -is, etas pueri XIIII annorum, et pubes idest collectio iuvenum talium; proprie et pubes idest prima barba, scilicet lanugo, et proprie inferior, scilicet pecten, unde et dicitur pubes quasi pudendorum nubes. [13] Unde pubeo -es, idest crescere, crementare, barbere, pubem emittere, [14] et hinc pubesco inchoativum, idest barbescere, crescere; et pubere vel pubescere idest in tali etate esse, talem etatem habere vel ducere; [15] et componitur impubeo, suppubeo, unde impubesco et suppubesco inchoativa. [16] Item a pubes hic et hec puber vel pubes vel pubis -eris, idest puer pubem iam habens vel emittens, scilicet qui generare potest; hic incipit esse proprie a XIIII annis, sed femina esse incipit viri potens ab annis XII; [17] et ita volunt quidam puberem dici ex annis, scilicet qui XIIII annos expleverit quamvis tardissime pubescat, sed certum est puberem esse qui ex habitu corporis pubertatem ostendat et generare iam possit; unde et puber dictus est a pube, idest a pudendis corporis, quia hec loca primum lanuginem ducunt. [18] Unde hic puberculus et hec pubercula diminutiva, scilicet adolescentulus et adolescentula; [19] et pubero -as, idest crescere, pubere, iuvenere, et componitur repubero -as; [20] et hinc puberasco et repuberasco inchoativa. [21] Item a puber hec pubertas -tis, collectio puberum vel etas definita, scilicet XIIII annorum, vel qua puer pubescit; [22] unde puberto -as, pubertate florere, in pubertate esse. [23] Item puber componitur hic et hec impuber vel impubes -bis vel -beris, puer qui nondum habet barbam. [24] Item a pubes hic et hec pubeta -e et pubeda -e, in eodem sensu, idest adolescens puber, et dicitur sic quasi pubi datus; Martianus 'pubeda vixdum paterna contremens'; [25] et hinc pubeto -as et pubedo -as, idest pubere, puberare. [26] Pubes -is componitur hic et hec depubis -be, idest deorsum a pube, idest a barba, unde et depubis dicitur porcus sugens, quasi deorsum a setis; [27] et hic et hec impubis -e, genitivo -bis, idest imberbis, sine pube, qui nondum habet pubem. [28] Item a pupus hec pupa -e: pupe dicuntur quedam statuncule quas solent facere virgines in modum fìliarum et vestibus obvolvere, quas, postquam ad annos nubiles veniebant et puerilibus abrenuntiabant, quasi sub potestate Veneris future Veneri sacrificabant; unde Persius 'discite pontifices in tempio quid facit aurum nempe hoc quod Veneri donate a virgine pupe'; [29] unde hec pupula -e. [30] Item a pupus parvus -a -um, et comparatur -or -mus, unde parve -ius -me adverbium [31] et hec parvitas -tis et parvulus -a -um diminutivum. [32] Item parvum sincopatur secundum quod deberet poni adverbialiter et dicitur parum pro parvum, unde Priscianus, cum deberet exemplificare quod nomen ponitur loco adverbii, exemplificat de parum, non quia velit parum esse nomen, [33] sed quia parum retinet locum istius nominis 'par-vum' quod deberet poni adverbialiter; quod si poneretur sic procul dubio nomen loco adverbii tunc poneretur; [34] et parum componitur parumper, valde parum; [35] et a parum hic et hec pauper -is, quia parum possit, unde et dicitur pauper quasi parum potens vel parum parans vel parum imperans, et est ethimologia, sicut cum dicitur parvus parum valens; [36] unde hic pauperculus et hec paupercula diminutiva et pauperculus -a -um [37] et pauperus -a -um et hec pauperies -ei et hec paupertas -tis: pauperies est damnum, paupertas ipsa condicio; [38] et pauper comparatur -or -mus, unde pauperiter -ius -me adverbium; [39] et paupero -as, esse vel fieri pauperem, unde pauperasco -is inchoativum; unde Iohannes Crisostomus Supra Matheum 'in rebus secularibus alter pauperascit alter ditescit'. [40] Item pauperare pauperem facere, et secundum hoc est activum, et componitur depaupero -as, valde pauperare vel a paupertate removere, et expaupero -as in eodem sensu; et est activum cum omnibus suis compositis. [41] Item a pauper paupertivus -a -um et paupertinus -a -um, idest ad pauperiem redactus. [42] Pauper componitur perpauper, quampauper, valde pauper. [43] Item a parvus hic passer -ris, quia parvus est, [44] unde passerculus diminutivum et passerinus -a -um et hic passerinus pro filio passeris; vel dicitur passer a pariendo libidinem, quia paticum et luxuriosum animai est. [45] Item a parvus hec parma -e, leve scutum, quasi parva, et quelibet levia arma possunt dici parme quasi parve; [46] item Parma dictus est quidam fluvius, scilicet a parvitate, a quo civitas adiacens dicitur Parma -e, unde parmensis -e. [47] Item a parvus vel pupus pullus -a -um, et inde hic pullus -li, idest parvus, ut homo parvus pullus dicitur. Item nati recentes omnium avium et etiam quadrupedum pulii dicuntur, quasi pupi vel parvi, vel pulii quasi polluti a polluo, quia polluti sunt; [48] unde dicitur pullus -a -um, idest niger -a -um: quod est nigrum enim quasi pollutum est; Ovidius in IIII Metamorphoseos 'pullosque et luctibus aptos semper habere fetus'; [49] et inde pullatus -a -um, idest nigris vestibus indutus; Iuvenalis (3, 212-13) horrida mater pullati proceres'. [50] Item a pullus pullulus -a -um diminutivum, [51] et hinc pullulo -as, germinare, multipliciter crescere, multiplicari, facta translatione a pullis, qui producuntur ex ovis multipliciter; [52] et componitur repullulo -as, iterum post casum pullulare et recrescere. [53] Parvus componitur parvipendo -is, parvifacio -is, idest parum appretiari, vilipendere.
Colonna con sottomenu di navigazione
