B 65
[1] BIS adverbium numeri sumptum a numerali, a duobus, inde per compositionem binus -a -um nomen distributivum, quod in singulari tantum valet quantum duo, ut 'bina lectio' idest duo lectiones, sed in plurali tenetur distributive proprie, ut 'isti incedunt bini', et quandoque tantum valet in plurali quantum et in singulari, ut 'vidi binos homines', idest duos, et est compositum binus a bis et unus, inde binus quasi biunus, idest bis unus; [2] et a binus hic binarius -rii, talis numerus, et binarius -a -um adiective, et bino -as et bimo -as verba activa, et differunt; [3] nam binare est duo et duo insimul coniungere, et componitur combino -as in eodem sensu, sed bimare est duplicare. [4] Item bis componitur cum annus et dicitur bimus -a -um, idest duorum annorum quasi bis annuus, et inde bimulus -a -um diminutivum, et hic bimatus -tus -tui, idest spatium duorum annorum, unde legitur quod Herodes occidit omnes pueros in Bethleem a bimatu et infra. [5] Item a bis et iugum componitur biga, que etiam biiuga dicitur, scilicet currus tantum a duobus equis tractus; et biga est proprie Lune propter duas eius proprietates, scilicet quia crescit et decrescit; triga Plutonis, quia rapit homines tribus etatibus: pueritia, iuventute, senectute; [6] quadriga Solis, propter quatuor tempora anni, que facit vicinitate vel remotione sua, scilicet ver, estatem, autumnum et hyemem, vel propter quatuor proprietates quas habet in die: rubet enim in mane, splendet in tertia, calet in meridie, tepescit in nona, a quibus proprietatibus quatuor eius equi denominantur. [7] Primus dicitur Acteus vel Eous, idest rubens; eos enim est aurora vel oriens; secundus dicitur Ericteus vel Pirous, idest splendens, a pir quod est ignis; tertius Lampus vel Phlegon, idest fervens, a phos quod est ignis; quartus Ethon, idest tepens vel Philogeus, idest amans terram, a philos quod est amor et ge quod est terra, quia tunc tendit ad occasum. [8] Seiuga currus Iovis a sex et iugo, quia a sex equis trahitur et attribuitur Iovi utpote summo deo; et ita biga, triga, quadriga, seiuga dicuntur a numero equorum et iugo; et a biga vel biiuga biiugus -a -um, et hic et hec biiugis et hoc -ge in eodem sensu, [9] et substantive declinata inveniuntur hic biiugus -gi et hic et hec biiugis -gis, et dicuntur biiugi vel biiuges equi qui trahunt bigam vel quia duo sunt ad iugum, et secundum hoc componitur biugus vel biiugis a bis et iugo. [10] Item a bis hec bibix -cis, idest pugna, quia semper inter duas partes fiat, et bilis -lis idest fellis et ire sedes, vel ex fellis commotione procedens amaricatio, et ponitur quandoque pro ipso felle et pro quolibet nigro et malo humore, quandoque pro ira, unde Persius (3, 8) 'turgescit vitrea bilis'; [11] et inde biliosus -a -um qui frequenter irascitur et semper est tristis, et ab bis et gamos, quod est mulier vel uxor, dicitur bigamus, qui duas habet vel habuit uxores; [12] et dicitur bimarcus a bis et maritus, quia bis fuit maritus, vel a bis et marceo quia bis marcuit; luxuria enim facit hominem marcete; et inde hec bigamia -e talis proprietas et eadem dicitur bimarcia. [13] Item bis componitur cum licium et dicitur hec bilix -cis, idest lorica, quia texitur ponendo licium super licium, unde hic et hec bilicis et hoc -ce; [14] et cum penna et dicitur hec bipennis, quia duas habet pennas ante et retro, et adiective declinatur hic et hec bipennis et hoc -ne, vel componitur a bis et pennum, quod antiqui dicebant acutum, quia habet duas pennas, idest acutas partes, unde et avium dicuntur penne quia sint acute, et hec dolabra dicitur quia duo habeat labra: nam securis simplex est; [15] et cum vir et dicitur hec bivira, que duos habet vel habuit maritos, et cum thanatos, quod est mortuus, et dicitur hic biothanatus -ti ille qui bis extitit mortuus, ut Lazarus; [16] et cum fores et dicitur pluraliter hee bifores -rium, idest duplices valve, quia bina foramina faciant, unde hic et hec biforis et hoc -re, idest duplex, unde Ovidius in V Metamorphoseos (2, 4) 'bifores radiabant lumine valve'; [17] et cum germen et dicitur hoc bigermen -nis, idest seges vel legumen ex duobus germinibus commixtum; et cum gens et dicitur hic et hec et hoc bigens -tis, qui ex duabus gentibus natus est sicut ex patre tusco et ex matre franca; [18] et cum genus et dicitur bigenus -a -um, ut bigena animalia dicuntur que ex diversis generibus nascuntur, ut mulus ex equa et asino, burdo ex equo et asina, ybride ex apris et porcis, titirus ex ove et hyrco, musmo ex capra et ariete: est enim dux gregis; [19] et cum cella et dicitur hoc bicellium, quod et biclinium dicitur, scilicet domus duas sub se habens cellas, sicut domus mercatorum in urbe; [20] et cum for faris et dicitur bifarius -a -um, idest gemine et dupliciter loquens, scilicet bilinguis, qui duas novit linguas, vel duplex et fallax qui aliud habet in corde quam proferat in ore, unde bifarie idest duobus modis vel ex duabus partibus; [21] et cum idea, quod est forma, et dicitur bitidus -a -um, idest biformis vel quantum ad corpus vel quantum ad animum; et cum facies et dicitur hic et hec bifax -cis, qui duos habet obtutus; [22] et cum plica et dicitur biplex, idest duplex, alterplex, unde biplicitas, duplicitas, alterplicitas; componitur quandoque bis cum multis aliis partibus, de quibus in suis congruentius dicemus locis.
Colonna con sottomenu di navigazione
