U 32
[1] VIREO -es -rui, esse vel fieri viridem, habere viriditatem, unde hic viror -oris, idest viriditas, et viridis -de, quasi virore plenus vel vi et succo; et dicitur viridis quasi virudus, et est ethimologia; et comparatur; unde hec viriditas -tis, et hoc viridium, locus viriditate plenus, Macrobius De saturnalibus (1,4, 11) 'formosa facies viridiorum'. [2] Et hoc viridarium, virgultum, Ambrosius Super Egisippum (Cassiod. Ios. antiq. 8 p. 230, 7) 'pulcritudines solariorum et viridariorum'; item a vireo vel viror hoc viretum, locus viriditate plenus, scilicet viridium. [3] Item a vireo hec vis, genitivo huius vis, dativo vi, accusativo vim, vocativo o vis, ablativo ab hac vi, et pluraliter accusativo has vis, non habet amplius: et est vis animi et corporis, vires tantum corporis, virtus tantum animi; unde hec viola -e propter vim odoris. [4] Et violo -as, vim inferre, corrumpere, percutere, unde hoc violamen, et violabilis -le, et per compositionem inviolabilis -le. [5] Item vis componitur hic vepres -pris, et hec vepres -is similiter invenitur, scilicet spina, et dicuntur spine vepres quasi vi prehendentes, unde hec veprecula -e diminutivum. [6] Item componitur violentus -a -um, et violens -tis, crudelis, malus, vi plenus, quia vim infert, et uterque comparatur, unde hec violentia -e. [7] Et hinc per compositionem vispillo vel vispillio, raptor, latro, predo, et componitur a violentia et pilo, quia pilum gerat, idest telum, et sic aliis violentiam ingerit; et vispillio vel vispillo dicitur, quasi vi spolians, sicut superius aperte distinximus. [8] Item vis componitur hec vespa -pe, quoddam animal volatile valde violentum, quia vi petat vel quia vim paret, unde hec vespula diminutivum, et hoc vespetum, locus ubi vespe morantur vel abundant, et hoc vesparium, nidus vesparum. [9] Item componitur hec vipera -e, quoddam genus serpentium, quia vi pariat, nam, cum venter eius ad partum ingemuerit, catuli non expectantes maturam nature solutionem, corrosis eius lateribus, vi erumpunt cum matris interitu; fertur autem quod masculus ore inserto vipere semen expuat, illa autem, ex voluptate libidinis in rabiem versa, caput maris ore receptum precidat: ita fìt ut parens uterque pereat, masculus dum coit, femina dum parturit, que fertur esse sine vulva, sicut masculus sine virga. [10] Ex vipera fìunt pastilli, qui tiriaci vocantur a Grecis; et hinc vipereus -a -um, et viperinus -a -um. [11] Item a vireo hoc ver -ris, quia viret vel quia, recedente yeme, tellus vertitur herbis et erumpit in flores, et incipit in medio februarii et durat usque ad medium maii; unde hoc verculum diminutivum: Plautus 'ego sum liber, meum corculum, meum melculum, meum verculum'. [12] Et vernus -a -um, ad ver pertinens, vel clarus, splendidus, vel delectabilis, et hinc vernalis -le, vernaliter, in eodem sensu; [13] et verno -as, idest clarere, splendere vel delectari, unde vernans, et comparatur, unde vernanter, et hec vernantia. [14] Item a verno hic et hec verna -e, famulus pulcher serviens, quia vernat in domo divitum pulchritudine vestium, et hinc hic et hec vernula -le, et hic et hec vernacula -le diminutiva, et hic vernaculus, et hec vernacula. [15] Item a vere hec virgilia -e, stella vel signum quod Pleias dicitur, et dicuntur Pleiades virgilie, quia in vere oriantur et vernent et splendeant, Plautus in Amphitrione 'nec iugule nec vesperugo nec virgilie occidunt'. [16] Ver componitur veractus -a -um, idest quasi vere actus, idest verno tempore aratus, unde et veractus dicitur ager tali tempore aratus. [17] Item a vireo pluraliter hee vires virium, et sunt corporis, unde virosus -a -um, viribus plenus, et comparatur; et per compositionem eviro -as, penultima producta, debilitare, enervare, quasi extra vires ponete, Ambrosius Super Egisippum 'ut falcibus saccos inciderent, quo paleis repleti evirare ictus arietis nequirent'; et est activum. [18] Item a vires hoc veratrum, elleborum, quia vires habeat, et hic verres -ris, porcus cum testiculis, quia magnas habeat vires, unde verrinus -a -um. [19] Item Verres, proprium nomen cuiusdam, unde similiter verrinus -a -um, et hee Verrine Verrinarum, quidam liber quem Cicero fecit contra Verrem. [20] Item a vires hic vervex -cis, aries quia ovibus sit fortior ceteris vel dicitur quia sit vir, idest masculus, vel quia vermem in capite habeat, qui eum facit arietare, unde vervecinus -a -um, et mutata u in b, dicitur inde hic berbix -cis, et hic berbicus -ci, idest aries castratus, et hec berbica -ce, ovis. [21] Item a vireo hic vir -ri, quia viret in multis respectu femine, vel dicitur a vi, quia maior vis sit in viris quam in feminis; et dicitur vir multis modis, scilicet etate, sicut ìIle dicitur vir, qui pervenit ad virilem etatem, [22] unde Paulus 'cum eram parvulus sapiebam ut parvulus, cum autem factus sum vir evacuavi que erant parvuli'; vir etiam discernit sexum, ut cum dicitur 'dubium est an iste sit vir an femina'; vir etiam ponitur pro virtuoso; et vir dicitur pro marito, sed cum adiuncto, ut 'vir istius' vel 'illius', 'vir meus' vel 'tuus' vel 'suus'; [23] unde virilis -le, viriliter, virilitas, et virilis pro fortis comparatur; unde hee virilie -liarum, quedam ornamenta virorum, que olim portabant in armis vel in collo; et hec virilia -orum, illa membra virorum quibus mulieres carent. [24] Item a viro viritim, per singulos viros vel de viro in virum, et viratus -a -um, idest virilis et fortis vel viro honoratus, Johannes Crisostomus Super Mattheum 'mulier virata non facile decipitur'; [25] et hoc veretrum, quia viri est tantum, vel quia ex eo virus emittitur, quia virus proprie dicitur humor fluens a natura viri; idem dicitur et genitalia a gignendo, et pudenda pro verecundia, et inhonesta quia non habent talem speciem decoris sicut alia membra, que sunt in promptu. [26] Item a viro hec virgo -nis, ab incorruptione, quasi virago, quia ignorat passionem femineam et quasi vir sit et virum agat, idest representet, et est ethimologia; vel virgo dicitur a vireo, quia viret etate et flore virginitatis; unde hec virguncula -le diminutivum; [27] et virgineus -a -um, et virginalis -le, virginaliter, virginalitas, et hoc virginal vel virginale -lis, illa secreta pars ubi fit conceptio, Prudentius in Ymnis (perist. 14, 8) 'intactum ab omni crimine virginal'. [28] Et virgino -as, caste vivere, in virginitate degere, more virginis se habere; item virginare est fricare et facere huiusmodi que possunt fieri salva virginitate; et componitur devirgino -as, virginitatem auferre; item a virgo hec virginitas. [29] Item a vir hec virtus -tis, quia virorum vel proborum est, vel dicitur a vireo; et est virtus habitus animi optimus, vel virtus habitus mentis bene constitute in modum nature rationi consentanee, unde virtuosus -a -um, et comparatur. [30] Item a vir virisso -as, viriliter agere, et per compositionem eviro -as, correpta penultima, idest castrare, debilitare. [31] Item vir componitur duumvir -viri, hic triumvir -ri, hic quadrumvir, hic quinquivir -ri, septemvir -ri, scilicet qui duos vel tres vel IIII vel V vel VII viros habet sub sua potestate; [32] unde hic duumviratus -tus, et triumviratus, et quadrumviratus -tus, et quinquiviratus -tus, et septemviratus -tus, talis dignitas vel offìcium. [33] Item componitur hic virbius, scilicet bis vir existens, scilicet qui binas habet vel habuit uxores, vel etiam qui bis fecit facta viro digna, vel qui resuscitatus est ut Lazarus, Ypolitus. [34] Item componitur hec virago -ginis, mulier fortis quia agit virum, idest opera virilia, et masculini vigoris est; Eva tamen est dieta virago, quia de viro acta, idest facta et assumpta. [35] Item a vireo hoc vitrum, unde vitreus -a -um. [36] Item a vireo hoc virus indeclinabile, idest venenum, et est aptotum, scilicet tantum invenitur in nominativo et accusativo et vocativo, unde virosus -a -um, venenosus, et comparatur; et per compositionem virulentus -a -um, idest veneno plenus, et comparatur, unde hec virulentia -e, veneni infectio. [37] Item a vireo hic vitulus et hec vitula, quasi a viriditate, idest a viridi etate, sicut virgo: vitula ergo parva est et nondum enixa, nam enixa iuvenca est aut vacca; vel dicitur vitulus a vita, quia sit dignus vita, unde vitulinus -a -um; [38] et nota quod Vitula etiam dicitur quedam dea, scilicet letitie vel victorie, vel festum illius dee vel exultatio victorie; unde vitulor -aris, idest letari; Titius 'vitulari dicimus voce letari'; item vitula dicitur quoddam instrumentum musicum, unde vitulor -aris, cum vitula cantare. [39] Item a vireo hoc vimen -nis, mollis virga et viridis, vel sic dicitur quia vim habeat, unde vimineus -a -um, et hoc viminetum -ti, locus ubi vimina crescunt, et viminalis -le, et hic Viminalis, quidam mons in Romana civitate, sic dictus ab abundantia viminum; [40] et hec vibex -cis, frutex in petrosa terra vel minuta virga vel incisio et vestigium quod fìt in carne ex virga, et ponitur pro qualibet incisione: Persius 'multa vibice flagellat', unde vibicosus -a -um, vibicibus plenus; unde hoc viburnum, minuta virga unde vites ligantur in quibusdam locis. [41] Et vibro -as, resplendere vel crispare, concutere ad iaculandum vel iaculari, sicut solemus facere de minuta virga. [42] Item a vireo hec virga -e: virge sunt summitates ramorum et arborum, quia virides sunt vel quia vim habeant arguendi; que si levis fuerit virga est, si nodosa vel aculeata scorpio recte dicitur, quia arcuato vulnere in corpus infigitur; vel dicitur virga, quia vim in se habeat multam, vel quia pacis indicium est, quod vim regat; [43] unde virgosus -a -um, et comparatur, et hec virgula diminutivum, et virgulatus -a -um, virgis ornatus. [44] Item a virgula dictus est Virgilius, quia mater eius somniavit quod pariebat quandam virgulam, que usque ad celum pertingeret, quod nil aliud fuit nisi quod Virgilium pareret, qui sua sapientia, loquendo de astris, celum tangeret; unde virgilianus -a -um. [45] Item a virga hoc virgultum, multitudo virgarum vel locus ubi multe virge abundant, ut viridarium, vel ipsa virga: sed virgultum quod a radice pullulat, ramus qui de ipso robore arboris, virga que de ramis; virga componitur hic primivirgius, qui primam virgam gestat ante regem. [46] Item a vireo viresco; vireo
componitur convireo, evireo, invireo, revireo, et hinc inchoativa; vireo cum suis compositis est neutrum et facit preteritum in -rui et caret supino et corripit hanc sillabam vi-.
Colonna con sottomenu di navigazione
