T 68
[1] TENEO -es -nui tentum, unde tento -as -are, frequentativum, quasi frequenter tenere et explorare, et debet hoc verbum scribi per n et sine p et numquam per m et p; [2] et componitur pertento -as, retento -as, iterum tentare vel frequenter retinere, et tunc est frequentativum huius verbi retineo. Tento activum est cum suis compositis. [3] Item a teneo tenax -cis, et comparatur; unde hec tenacitas -tis, et tenaculus -a -um, aliquantulum tenax, et hoc tenabulum, idest venabulum, quia retineat aprum venientem. [4] Item a teneo tener -a -um, quasi per contrarium, quia vix se tenet, et comparatur -rior -rimus; unde hec teneritudo, et tenellus -a -um, aliquantulum tener. [5] Item a teneo hoc temetum, idest vinum, et proprie bonum vinum, quia teneat mentes, unde et dicitur temetum quasi tenens mentem, et est ethimologia et non compositio. Et inde per compositionem temulentus -a -um, idest ebrius, temeto plenus, et comparatur; unde hec temulentia -e, idest ebrietas, ebriositas. [6] Item a temetum temere, idest presumptuose, fatue, stulte, sine causa sive Consilio, unde hec temeritas -tis, presumptio, violentia, fatuitas, et temerarius -a -um, presumptuosus, audax, qui audet audenda et non audenda; et temero -as, corrumpere, violare. [7] Item temetum componitur abstemius -a -um, idest abstinens, sobrius, et dicitur abstemius quasi abstinens a vino, licet generaliter abstemius dicatur abstinens. [8] Item a teneo pluraliter hee tenebre -arum, quasi tenentes umbras, et est ethimologia, unde tenebrosus -a -um, et comparatur, unde hec tenebrositas. [9] Item a tenebre tenebro -as, obscurare, tenebrosum facere, et componitur contenebro -as, obtenebro -as, [10] et hinc incoativa tenebrasco, contenebrasco, obtenebrasco; tenebro et eius composita sunt activa. [11] Item a teneo hic tenor -ris, status, condicio; tenor etiam dicitur accentus, quia in prolatione una sillaba magis tenetur quam alia. [12] Item a teneo hic et hec tenuis -e, gracilis, subtilis, non spissus, et comparatur -or -mus, unde hec tenuitas -tis; [13] et tenuo -as, subtiliare, tenue facere, et componitur attenuo -as, contenuo -as, extenuo -as, extendere, dilatare, valde subtiliare, et est activum cum suis compositis. [14] Item a teneo hec tena -e vel tenia, idest vitarum extremitas dependens diversorum colorum: vite sunt que crinibus innectuntur, quibus fluentes religantur capilli, sic diete quia vinciant; item vita est qua corona vincitur, tena vel tenia extrema pars vite, que dependet corone. [15] Item a teneo hec trena -e, lamentatio: sicut enim ymnus est canticum letitie et laudis, ita trena est canticum lamenti et funeris; unde trenus -a -um, lamentabilis, et trenosus -a -um, lamentosus, et utrumque comparatur; et treneticus -a -um luctuosus, et trenetice luctuose. [16] Et hic Trenarus -ri, et in plurali hec Trenara -rorum, mons sive vallis ubi est descensus ad inferos, et sepe ponitur pro ipso descensu ad inferos et pro ipso inferno, ubi non est nisi fletus et lamentatio, unde trenarius -a -um. Et nota quod quidam dicunt pro eodem monte hic Tenarius, sed male. [17] Item a teneo hec tabula -e pro mensa, sed mensa pauperum est, tabula divitum, quasi tenabula, quia tenet bolos carnium et varia fercula et vasa. Item tabula -e, idest alea in qua luditur pirgis, calculis et tesseris; [18] item tabula latum lignum sive latus asser, et tabula tegula, et tabule in quibus scribimus; et his significationibus dicitur a teneo, vel a tego quasi tegula; unde hec tabella et hec tabellula, ambo diminutiva; [19] et hic tabellio -nis, publicus scriptor a portandis tabellis in quibus scribebatur ante usum carte, idem et tabellarius, scriba publicus quia ea tantum que gestis publicantur scribit. [20] Tabellio etiam vel tabellarius vel tabularius dicitur qui frequenter ludit cum tabulis, et mobiliter invenitur declinatum, tabularius -a -um; et hoc tabularium, sedes vel acervus tabularum vel locus ubi tabule servantur. [21] Item a tabula tabulatus –a -um, tabulis ornatus, et hoc tabulatum, quod ex tabulis prostratum est. Et tabulo -as, tabulis parare, prosternere, et componitur contabulo -as, distabulo -as, tabulas removere, et est activum cum suis compositis. [22] Item a tabula hec taberna, a tabulis que substernuntur mercibus, et est proprie domuncula in qua panis et vinum et carnes cocte venduntur; et taberne dicuntur quia olim tales edicule ex lignis et tabulis erant constructe, que nunc etsi non speciem, nomen tamen pristinum retinent; unde hec tabernula diminutivum; [23] et hic tabernio -nis, qui frequentar tabernam vel qui vendit ibi necessaria, et hic tabernarius idem, et hec tabernaria -e, uxor tabernarii vel meretrix, et tabernarius -a -um. [24] Et hoc tabernaculum, tentorium in expeditione, et dicitur a taberna que est domus non naturalis, immo ad tempus durat, scilicet quousque res ibi venduntur; et inde dicitur tabernaculum mansio que non propria et naturalis est, sicut tentoria et castra militum in expeditione, quia ea relinquunt finito bello vel quia fìguntur modo hic modo illic; vel tabernacula a tabulis quia de tabulis construi solent vel quia tabulis et lignis solent appendi et appenduntur funibus. [25] Taberna componitur hoc contubernium, idest tabernaculum vel societas vel ad tempus coeundi conventus, unde hic contubernio -nis, socius, commilito, qui in eodem est contubernio cum alio, et hic et hec contubernalis -lis idem, et mobiliter contubernalis -le. [26] Item taberna componitur hic et hec attubernalis -lis, idest consocius, et proprie in taberna leccator, qui valde frequentat tabernam, idem et attubernio -nis. [27] Teneo componitur attineo -es -nui attentum, idest valde tenere vel pertinere; [28] abstineo -es -nui abstentum, longe ab aliquo tenere, et construitur quandoque cum accusativo et genitivo, ut 'abstineo te vini', quandoque cum accusativo et ablativo cum prepositione vel sine prepositione, et est idem sensus, ut 'abstineo te vino' et 'abstineo te a vino'; unde abstinens, et comparatur, unde abstinentia -e, et est quandoque virtus, quandoque vitium. [29] Contineo -es -nui -tentum, simul tenere, habere, gerere, unde continens, et comparatur, unde hec continentia, et per compositionem incontinens, et similiter comparatur, unde hec incontinentia. [30] Item a contineo continuus -a -um, idest vicinus, sine interpolatione, quia simul teneatur, unde hec continuitas, et continuo -as, continuum facere vel continuum habere, unde continuatim, et est activum cum suis compositis; [31] item a continuus continue adverbium pro quo sepe ponitur continuo, idest continuatim vel statim, sine interpolatone; detineo -es -nui, remorari, impedire vel deorsum vel de suo proposito tenere, unde detento -as frequentativum. [32] Item componitur cum de et interposita s dicitur destino -as, idest legare, mittere, deputare, ascribere, significare, providere; et componitur predestino -as, ante et ab eterno destinare, providere, prescire, sed presciuntur boni et mali, predestinantur tantum boni. [33] Item teneo componitur cum dis et dicitur distineo -es -nui, idest detinere vel separare vel in diversam partem et oppositam tenere; [34] pertineo -es -nui, idest attinere vel perfecte sive valde tenere, unde pertinax -cis, valde, impudenter tenens, durus, perseverans, impudens, constans, irrevocabilis, et comparatur, unde hec pertinacitas, assiduitas, perseverantia, impudentia, idem et pertinacia. [35] Obtineo -es -nui, impetrare, acquirere, unde obtentus -tus; [36] item componitur cum ob et interposita s dicitur obstino -as, in malo durare facere, in malo perseverare, intendere, unde obstinatus -a -um, in malo perseveratus, induratus, obfirmatus vel intentus, et comparatur, unde obstinate adverbium, idest in malo perseveranter vel intente: Terentius 'itane obstinate operam dat ut ab ipsa evellar'. [37] Item ab obstino obstinax -cis, in malo induratus, perseverans, intentus, importunus, malignus, et comparatur, unde obstinacia -e. [38] Retineo -es -ui, unde retento -as frequentativum; et hoc retinaculum, et hoc retrimentum, quasi retinimentum: retrimenta sunt ea loca in quibus digeruntur stercora vel que retinent capita venarum; Ambrosius 'laxant vincula quibus retrimenta usque ad digestionis opportunitatem continebantur' et iterum 'musculi quibus nascebantur retrimentorum meatus'. [39] Item a retineo hoc rete -is, quia retineat pisces vel aves, unde hoc reticulum, et hoc retiaculum, ambo diminutiva, et retiarius -a -um, ad rete pertinens vel decipiens vel qui rete facit; [40] et retio -tis -tivi, reti capere, et componitur irretio -is, illaqueare, impedire, et est activum cum suis compositis. [41] Item a rete hec reticula, parvum rete vel mitra virginalis capitis; et hoc retiolum, illud quod.colligit comas, sic dictum quia quasi parvum rete est vel quia retinet crines ne effundantur. [42] Item a rete hec restis -tis, idest funis vel quod fìt ex funibus ad aliquid trahendum; et dicuntur restes quia his retia tendantur vel quia rates contineant; [43] unde hic restio -nis, qui facit vel vendit restes, et hec resticula -le diminutivum, unde resticularius -a -um, qui facit resticulas vel ad eas pertinens; resticule etiam sunt quas succinctoria vel redimicula vel proprie rebrachiatoria appellare possumus. [44] Item teneo componitur cum susum vel sursum et dicitur sustineo -es -nui, susum tenere vel pati, unde sustento -as frequentativum, unde hoc sustentamen, et hoc sustentaculum. [45] Teneo et eius composita activa sunt preter attineo et pertineo, que sunt neutra pro pertinere; item omnia faciunt supinum in -tum et preteritum in -nui, si sunt secunde coniugationis, et omnia corripiunt hanc sillabato -ti-, sicut simplex corripit hanc sillabam te-.
Colonna con sottomenu di navigazione
