M 136
[1] MORDEO -es momordi -sum; unde hic morsus -sus, idest actus vel passio mordendi, vel vulnus quod fìt mordendo, vel bolus; [2] unde hic morsellus -li diminurivum, et hic et hec morsilis -le, quod aptum est ad mordendum, [3] et mordicus adverbium, idest mordenter, morsiliter; unde Plautus in Aularia 'si quid divorti me asini mordicus scindant', et Oratius (sat. 1, 8, 27); [4] et morso -as frequentativum, a quo morsito -as, aliud frequentativum, et invenitur in eodem sensu morsico -as, frequenter mordere; et a morso -as hic et hec morsatilis -le, ad mordendum habilis. [5] Item a mordeo hic et hec et hoc mordax -cis et comparatur -or -mus, unde mordaciter -cius -me adverbium, et hec mordacitas -tis et mordaculus -a -um, idest aliquantulum mordax; et componitur premordax, idest valde mordax. [6] Item a mordeo morsus -a -um in activa signifìcatione, qui momordit et comedit, quasi non ieiunus; [7] unde componitur immorsus -a -um, idest ieiunus, qui nichil momordit; unde Oratius in Sermonibus (2, 4, 61) 'flagitat immorsus refìci'. [8] Item a mordeo hec mors -tis, dissolutio anime et corporis, et ponitur pro qualibet destructione et corruptione; [9] et dicitur mors a mordeo, quia nimis mordet, vel dicitur a morsu primi hominis quia vetite arboris pomum mordens mortem incurrit, vel dicitur a Marte qui est effector mortium; vel dicitur mors quasi amaror, quia sit amara. [10] Et sunt tria genera mortis: acerba, immatura, merita; acerba infantum, immatura iuvenum, merita, idest naturalis, senum. [11] Item aliter secundum ternarium distinguitur mors: alia est enim naturalis, alia fatalis, alia casualis. [12] Naturalis, que de natura contingit cui ultra CXX annos non est concessum, quia naturaliter CXX annis potest homo vivere. [13] Fatalis, que contingit fato, idest constellatione: tali enim constellatione potest quis nasci vel disponi quod vivit plus vel minus fato: LXXXX anni, scilicet tres cursus Saturni, exitium creant, nisi forte benignitas aliarum stellarum superet cursum. [14] Casualis, idest accidentalis, que contingit vel contingere potest quolibet tempore aliquo accidenti, scilicet vel occisione vel submersione vel ruina et similibus. [15] Et a mors hic et hec mortalis -le, idest morti subiacens: quecumque sunt a luna inferius sunt mortalia, idest morti et corruptioni subiacentia; [16] et hinc mortaliter adverbium, et hec mortalitas -tis et hic et hec mortalis -lis, idest homo, substantive in communi genere; [17] et quamvis multa alia sint mortalia, dicitur tamen homo mortalis per excellentiam miserie et angustie, quia pluribus morbis, pluribus passionibus, angustiis, miseriis, tribulationibus, doloribus, infirmitatibus subiacet miser homo quam aliqua alia res. [18] Unde cum invenitur mortalis substantive positum in masculino vel in fe.minino genere non designat nisi hominem; [19] et componitur hic et hec immortalis -le, unde immortaliter adverbium, et hec immortalitas -tis et hic et hec immortalis pro deo, per excellentiam immortalitatis et incorruptionis. [20] Item a mors hic morbus, idest infìrmitas, quia conferat mortem; [21] unde morbidus -a -um, infirmus vel insanus, et morbosus -a -um, plenus morbo et assuetus, vel quia sua corruptione morbum infert; [22] unde porci et capre et huiusmodi dicuntur animalia morbosa quia corrumpendo aerem morbum inferunt; et uterque comparatur; unde hec morbiditas et hec morbositas. [23] Item a morte morior -eris, vel -riris, -tuus, et secundum quartam et tertiam coniugationem invenitur fere ubique, et caret supino: [24] deberet enim facere mortuum, -tuu, quod exigit mortuus, vel moritum, -tu, quod exigit moriturus -a -um: neutrum tamen est in usu. [25] Et inde mortuus -a -um et componitur semimortuus -a -um, idest ex parte mortuus, et immortuus -a -um, idest non mortuus vel valde mortuus; unde Lucanus (3, 613); [26] et immortuus -a -um, in locum mortui substitutus, idem et suffectus. [27] Item a morior moribundus -a -um, similis mortuo vel mori incipiens, [28] et hoc murtetum -ti, idest aqua calida de terra manans, scilicet balneum, et dicitur quasi moritetum, quia ibi morbi moriantur et pereant, vel quasi mortuetum, quia a mortuis, idest ab inferis, traditur venire; [29] Oratius (epist. 1, 15, 5)'sane murteta relinqui'; legitur enim hic et 'mirteta' et ponitur pro balneis mirtis obsitis. [30] Morior componitur commorior, emorior, immorior, idest invigilare, insistere, insudare, premorior, permorior, remorior; et est deponens cum suis compositis. [31] Item a mors hoc mortarium, quia ibi iam semina in pulverem redacta et mortua condiantur, vel componitur a morte et tero -is, quia ibi quicquid teritur moritur; unde hoc mortariolum diminutivum; [32] et hoc martissium, genus cibi, et fit in mortario ex pisce, et ideo sic dicitur. [33] Item mors componitur cum cedo -is et dicitur morticinus -a -um, penultima producta, idest morte cesus, interfectus; [34] et cum cado -is et dicitur morticinus, idest morte cadens, sicut quando est mortalitas animalium, et corripitur penultima: [35] morticìna comeduntur, mortìcina comedi non debent; morticinum non est nomen nisi mortuorum, sed mortalia est nomen viventium corporum; et inde hoc morticinium, talis mortalitas vel morticinum. [36] Item mors vel potius mortuus componitur mortifico -as. [37] Mordeo componitur commordeo -di, demordeo, emordeo, immordeo, premordeo, permordeo, remordeo, et est activum cum suis compositis et eius composita omnia amittunt geminationem simplicis in preterito.
Colonna con sottomenu di navigazione
