M 89
[1] MEREO -es, idest dolere, Aere; sed proprie merere est cum silentio dolere, et caret preterito et suppletione preteriti et supino. [2] Unde hic meror -ris et mestus -a -um, idest naturaliter tristis, non casu: idem et merens; item mestus vel merens animo, tristis aspectu; et comparatur -stior -mus; [3] unde meste -ius -me adverbium, et hec mestitia et hec mestitudo -nis, idem; Ambrosius Super Egisippum 'immoderata mestitudine prorumpit morbus'. [4] Et est mestitia cordis, tristitia vultus; item tristitia temporis species est et fit quandoque ex aliquo accidenti dolore, sed mestitia vitium nature perpetuum est. [5] Mestus componitur mestifico -as -avi, idest mestum facere, unde mestificus -a -um. [6] Item invenitur mereo -es -ui meritum et mereor -ris meritus deponens in eadem signifìcatione, scilicet merito acquirere, lucrati. [7] Nota ergo quod antiqui dicebant mereo -es -ui ubi nos dicimus mereor -ris, et ita mereo -es -ui et mereo pro dolere concidebant in eandem vocem in presenti, [8] et quamvis differentia esset ibi in tempore, quia merere pro dolere primam producit, sed aliud merere primam corripit, unde illud (Ov. am. 1, 9, 44) 'iussit et in castris era merere suis', [9] tamen, quia illa differentia non erat nota omnibus, ideo gramatici moderniores causa differentie ad mereo pro dolere tacuerunt mereo pro acquirere in presenti et in omnibus temporibus que sequuntur literaturam presentis [10] et mutaverunt illud in verbum deponens et dederunt ei suppletionem preteriti et dixerunt mereor -ris meritus sum; [11] preteritum vero predicti verbi retinuerunt, scilicet merui -sti -it, quia in preterito nulla erat concidentia. [12] Nam mereo pro dolere carebat preterito et suppletione preteriti: non enim ibi dicitur mestus sum, ut voluerunt quidam, quia mestus tantum nomen est et non participium. [13] Licet ergo merui non sit preteritum huius verbi deponentis, mereor: tamen, ad designandum quod fuit preteritum illius verbi, quod fuit mutatum in mereor, sic facienda est declinatio: mereor -ris meritus sum vel merui, meritus es vel meruisti, et cetera. [14] Si ergo inveniatur mereo -es in presenti et in eius sequentibus, attribuendum est antiquitati; similiter si inveniatur mereor secundum quod fuit olim eius passivum, attribuendum est antiquitati. [15] Item nota quod merui et mereor deponens signifìcant passionem, sed ad modum actionis. [16] Quia ergo signifìcant passionem habent constructionem passivorum: construuntur enim cum ablativo interposita a vel ab prepositione; [17] sed quia illam signifìcant ad modum actionis, ideo habent constructionem activorum: construuntur enim cum accusativo, ut 'merui vel mereor pretium a te vel premium'. [18] Et a mereor meritus -a -um, et componitur immeritus -a -um, et hoc meritum -ti, [19] et componitur emeritus -a -um, idest extra meritum positus, qui non potest iam mereri et exercere offìcium suum, immo liberatus et solutus a labore sui offìcii, [20] sicut olim miles post sexagesimum annum non cogebatur militare sed solvebatur a labore solito et clabatur ei ager vel villa vel aliud unde viveret: [21] et tunc erat emeritus, quasi extra meritum positus, quia nichil postea labore solito merebatur; unde hec emeritio -nis, talis proprietas, talis liberatio. [22] Item a mereor hoc meritorium, idest domuncula ubi cives res suas faciunt vel vendunt et ubicumque mercimonia tenentur, vel taberna vel locus tenebrosus ubi patrantur adulteria et fornicationes; Iuvenalis 'namque meritoria somnos admittunt'; [23] et hinc hec meritoria dicitur meretrix et etiam caupona, tam pro loco quam pro femina: eadem dicitur et meraria vel a merendo vel a mero, idest vino. [24] Item meritorius -a -um, quod meretur vel est dignum merito vel remuneratione. [25] Item a mereor hec merx -cis, ipsa res que venditur, sed nominativus non est in usu. [26] Unde hec mercicula diminutivum, et mereor -aris, idest vendere vel emere, nundinare, [27] unde mercator, mercatio, mercabilis -le et hic mercatus -tus, cetus multorum vendentium vel ementium, vel locus ubi venditur et emitur, [28] et hoc mercatum -ti, res que venditur vel emitur, et ponitur quandoque pro mercatu. [29] Mercator componitur cum kyrios, quod est dominus, et dicitur hic Mercurius, deus mercatorum, unde Mercurius quasi mercatorum kyrios, idest dominus, et interpretatur sermo vel eloquentia, nam mercatoribus maxime necessaria est afifabilitas; [30] vel Mercurius quasi mercatorum chere, idest ave: iIli enim ad rerum venalium coemptionem pace salutationis alliciunt; [31] vel Mercurius quasi mentis currus, idest vehiculum intellectus, qui congrue sermo dicitur; [32] vel Mercurius quasi medius currens, quia sermo medius currat inter auditorem et loquentem, unde et Hermes grece dicitur, idest interpres, et secundum hoc bene dicitur deus mercatorum quia inter venditores et ementes sermo est medius. [33] Ideo fìngitur habere pennas quia cito discurrit: quam cito exit ab ore loquentis replet aures audientis; [34] nuntius dicitur quia per sermonem omnia cogitata enuntiantur; ideo furti magister dicitur quia sermo animos audientium fallit; [35] virgam tenet qua serpentes dividit, idest venena: nam bellantes et dissidentes interpretum oratione sedantur, unde legati pacis caduceatores dicuntur: sicut per fetiales bella indicebantur, ita pax per caduceatores fìebat. [36] Per illius etiam planete proprietatem qui Mercurius dicitur bene proprietas eloquentie exprimitur et sermonis: [37] nam sicut ille pianeta per se nec bonus nec malus est, sed in proprietatem illius, cui in eodem coniungitur domicilio, facile cedit, [38] sic eloquentie solius est nulla efficacia, sed est quasi gladius in manu tyranni eloquentia in animo furiosi, sicut gladius in manu principis est eloquentia in animo sapientis; sapientia vero sine eloquentia est quasi remus in manu contracti. [39] Et hinc hic et hec mercurialis -le. Item mercor componitur commercor -aris. [40] Item a merx hoc mercimonium, idem quod merx vel res que de una patria in aliam portatur ut carius vendatur; [41] et componitur hoc commercium, idest de pluribus rebus una venditio, vel diversarum rerum commutatio, ut si quis daret martellum pro capa vel e contrario, unde et dicitur commercium quasi commutatio mercium. [42] Illa ergo mirabilis incarnatio Iesu Christi fuit commercium, quasi commutatio mercium, scilicet divinitatis et humanitatis. [43] Nam homo deo concessit humanitatem et deus homini divinitatem largitus est, et descendit divinitas ascendit humanitas et exaitata est super choros angelorum; unde illud (Brev. Rom. die 2 febr., ant. I) 'o admirabile commercium'. [44] Item a mercor vel merx hec merces -dis, idest premium vel pretium, sed pretium est cum par pro pari datur, merces cum minus. [45] Unde hec mercedula -e diminutivum, et hic mercenarius, pretio conductus, scilicet qui accipit mercedem: [46] idem et barro, quia fortis est in laboribus, a bari quod est gravis, idest fortis, cui contrarius est levis, idest infìrmus. [47] Et est scribendum per unum n quia derivatur a mercedis et d mutatur in n; quidam tamen dicunt quod d mutatur in duo n et dicitur mercennarius, qualis mutatio sepe fit, ut a sedeo dicitur sella, non sela, ut d mutetur in duo 1. [48] Merces componitur cum dico -is et dicitur hic mercedicius, idest propter mercedem dicens, idest loquens; [49] et cum dono -as et dicitur hic mercedonius, dominus qui solvit mercedem operariis suis; [50] et cum do -as et dicitur hic mercedarius, servus vel alius qui distribuit eam sub domino; [51] et cum trico -as et dicitur hec meretrix -cis, idest scortum, quasi pro mercede hominem tricans, idest impediens vel decipiens; vel simpliciter derivatur a mercor, quia mercatur pretium libidinis. [52] Unde hec meretricula diminutivum, et meretricius -a -um et hoc meretricium, domus meretricum vel turpis actus earum et officium, et meretricor -aris deponens. [53] Mereor componitur commereor -ris, demereor, idest valde mereri, vel non mereri, quasi deorsum a merito esse vel fieri; promereor, quasi pro aliquo mereri; et est deponens cum omnibus suis compositis.
Colonna con sottomenu di navigazione
